του Ν.Μπινιάρη
Α μέρος
I
Βρίσκεται
η Ελλάδα μπροστά στην απειλή από κράτος μέλος της ΕΕ και του ΟΟΣΑ να γίνει
μέλος της ομάδας των «αποτυχημένων κρατών»;
Από το 2010 έχουμε μιλήσει για το θέμα της
περιοχής μας και τους κινδύνους της. Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική έχουν
μπει σε μια διαδικασία σύγκρουσης και ρευστότητας η οποία μόλις τώρα έχει
αρχίσει να δείχνει τις πραγματικές διαστάσεις της. Πολλοί ευφάνταστοι και
ιδεοληπτικοί είχαν θεωρήσει πως έρχεται μια παγκόσμια επανάσταση ή τουλάχιστον
ένας αέρας δημοκρατίας και ελευθερίας από την περιοχή της ΜΕΝΑ. Διαψεύστηκαν
μέχρι σήμερα. Η πραγματικότητα της περιοχής είναι η Σομαλοποίση, η κατάσταση
"failed state". Μου προκάλεσε θυμηδία το άρθρο της Monde περί
Σομαλοποίησης της Ελλάδος. Οι ίδιοι οι Γάλλοι συνέβαλαν στην κατάσταση της
Σομαλοποίσης της Λιβύης και εξ αντανακλάσεως στο Μάλι, με την επέμβασή τους. Τώρα
εμφανίζονται να φοβούνται την Σομαλοποίηση
της Ελλάδος!
Ο λόγος που πρέπει να παρατηρήσουμε πολύ καλά την
ευρύτερη περιοχή μας είναι πως αυτή καθορίζει σε ένα σημαντικό ποσοστό το
πλαίσιο της ασφάλειας και την οικονομίας μας. Πλούσιοι και σταθεροί γείτονες σημαίνει
οικονομική ανάπτυξη, σταθερότητα και για μας. Η Βαλκανική στα βόρεια σύνορά μας
βρίσκεται επίσης σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, με καλύτερη μόνο την Κροατία.
Το ζήτημα του Κοσσόβου δεν έχει λυθεί όπως και το ζήτημα της Βοσνίας αλλά και
το ζήτημα των Σκοπίων. Η Ρουμανία βρίσκεται υπό αυστηρή οικονομική επίβλεψη, η
Σερβία ανάμεσα στην Ευρώπη και την δική της ανεξάρτητη πολιτική. Η Βουλγαρία
προχωρά με δυσκολία.
Η γεωγραφία καθορίζει την ιστορία, κατά πολλούς,
(αρχή του Νταβούτογλου) και η γεωγραφική μας θέση, όπως είναι γνωστό σε όλους,
δεν προδιαθέτει για ειρήνη και σταθερότητα. Υπάρχει επίσης και μια άλλη
αρνητική ανάγνωση της περιοχής η οποία επιδρά εξίσου αρνητικά πάνω στα
τεκταινόμενα στη χώρα. Η Βόρειος Αφρική, η Συρία η Ιορδανία, ο Λίβανος, το Ιράκ
βρίσκονται σε φάσεις Σομαλοποίησης. Αυτό δεν είναι μια ακριβής διατύπωση αλλά
εμπεριέχει την περιγραφή της διάλυσης οργανωμένων κεντρικών κρατών σε κομμάτια
τα οποία βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Και με αυτό δεν εννοούμε τη σύγκρουση
των απολυταρχικών καθεστώτων με τις δυνάμεις της επαναστατικής αλλαγής.
Εννοούμε συγκρούσεις οι οποίες είναι ενδο-κοινωνικές, σε πολλά επίπεδα. Όσο
αυτό το φαινόμενο γίνεται πιο ορατό οι επιπτώσεις του θα γίνονται πιο εμφανείς
και στον περίγυρό του. Δεν θα το περιγράφαμε ως ιστορική όσμωση, αλλά ως
επέκτασή του μέσω μετακινήσεων πληθυσμών, εξαρθρώσεων κλάδων της οικονομίας και
ως πολιτική μόλυνση. Βέβαια για κάποιες κοινωνίες αυτό μπορεί να γίνει η
πρόκληση για εσωστρέφεια, για να ενισχυθεί η συνοχή των κοινωνιών, για να
απομονωθεί το φαινόμενο. Η Αλγερία και το Μαρόκο είναι τέτοιες περιπτώσεις. Το
ίδιο φαίνεται να ισχύει για το Ισραήλ αλλά σε άλλο επίπεδο. Το ίδιο το
εσωτερικό της χώρας αυτής βράζει από συγκρούσεις κοινωνικές και θεολογικές οι
οποίες υποδεικνύουν μια σοβαρή εσωτερική ανισορροπία. Όλα αυτά, μέχρι στιγμής,
δεν μας έχουν απασχολήσει παρά ακροθιγώς.
Τους Έλληνες απασχολεί, και δικαίως η
οικονομική τους κατάσταση. Η σημερινή πραγματικότητα της Ελλάδος όμως λόγω της
πτώχευσης της χώρας είναι εξ ίσου ρευστή και ασταθής όπως και της ευρύτερης
περιοχής.
Η Ελλάδα κινδυνεύει να επανέλθει στην κατάσταση
του 1861-63, 1897, 1917, 1922 ακόμα και του 44-49 με άλλους ή ακόμα και με
ίδιους όρους. Η πολιτική μας παράδοση δεν μας έχει κληροδοτήσει ένα σταθερό
κράτος εγγυητή της νομιμότητας. Αντίθετα, μας έχει κληροδοτήσει χωρισμούς, εμφύλιες
συγκρούσεις και τοπικισμούς. Η οικονομική κρίση βρίσκει τη χώρα με το μισό πληθυσμό σε δύο πόλεις, και δίχως την
απαραίτητη συνοχή αλλά αντίθετα σε σοβαρές διαιρέσεις οι οποίες έχουν εκδηλωθεί
τώρα αλλά βρίσκονταν εν υπνώσει λόγω της δημοσιονομικής απειθαρχίας μας, δηλαδή
λόγω του δανεισμού μας για να ικανοποιήσουμε απαιτήσεις και αιτήματα έωλα.
Σήμερα, τα αιτήματα για "αριστερές κυβερνήσεις"
και των κραυγών περί του περιούσιου λαού τον οποίον όλοι έχουν συνωμοτήσει για
να καταστρέψουν δεν προμηνύει κάτι το θετικό. Οι αντιπαλότητες του παρελθόντος
άρχισαν να αναδύονται με ένταση αλλά και από πρωτοεμφανιζόμενους πολιτικούς
χώρους ακραίες και αντί-πραγματιστικές φωνές οι οποίες δεν προάγουν ούτε το
διάλογο ούτε εφικτές λύσεις.
Αλήθεια που βασίστηκε ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ να
πιστέψει στο ό,τι ο λαός ψήφισε αριστερή κυβέρνηση; Με το 32% ή το 35% της
αριστεράς επί του 65% του εκλογικού σώματος; Κάπου έκανε λάθος ή οι καλοθελητές
σύμβουλοί του (πάντα αυτοί οι καλοθελητές: κόλακες και τρωκτικά οι οποίοι
γίνονται βασιλικότεροι του βασιλέως και είναι έτοιμοι να προσφέρουν τις
«πολύτιμες» υπηρεσίες τους στον ηγεμόνα) νομίζουν πως οι διακηρύξεις μπορούν να
απαλείψουν την πραγματικότητα. Ο
κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων και τα 30 κόμματα των εκλογών έδειξαν
συγκεκριμένα αιτήματα. Την απαίτηση των πολιτών να αποσυρθούν αποτυχημένοι
πολιτικοί και πρακτικές του παρελθόντος και πως οι πολίτες είναι σαστισμένοι
μπροστά στο χάσμα που ανοίγεται στη ζωή τους και στις προσδοκίες τους για αυτήν. Οι πολίτες έχουν αντιφατικές
γνώμες γιατί οι πολιτικές ηγεσίες δεν έχουν πει την αλήθεια και γιατί ίσως οι
πολίτες δεν είναι εύκολο να αντέξουν την αλήθεια. Παρατηρώντας την ιστορική
εξέλιξη των τελευταίων 28 μηνών θα συμπεράνουμε πως η αλήθεια παρουσιάζονταν
αναδρομικά και κομμάτι κομμάτι, μετά από επίμονες διαψεύσεις και
αποστασιοποιήσεις από το τάδε ή το δείνα μέτρο. Ταυτόχρονα τα σχέδια, τα
προγράμματα και οι δηλώσεις από την ΕΕ,
την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, συσκότιζαν ακόμα περισσότερο τις πραγματικές διαστάσεις του
προβλήματος. Οι Έλληνες πολίτες στην πραγματικότητα έχουν χάσει την εμπιστοσύνη
τους στην πολιτική. Τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν μια καίρια αντίφαση.
Μέσα στην ΕΕ και το ευρώ αλλά έξω από το Μνημόνιο.
Οι Μνημονιακοί ως προδότες και οι
αντί-Μνημονιακοί ως πατριώτες είναι μια από τις γνωστές ελληνικές ερμηνείες της
ιστορίας μας, δηλαδή η δημιουργία εσωτερικού εχθρού για να μπορούμε να
διατυμπανίζουμε τις δικές μας ερμηνείες ως εθνοσωτήριες και τις αντίθετης
άποψης ως προδοτικές. Είναι όμως άλλο πράγμα να καταδικάζουμε την πολιτική
ηγεσία για ανικανότητα και τελικά για θανάσιμα λανθασμένη πολιτική δεκαετιών
(ποιος τους ψήφιζε άραγε;) και είναι άλλο πράγμα να θεωρούν οι μεν ως προδότες
τους δε και τούμπαλιν. Αυτός ο χωρισμός είναι ταυτόχρονα ιστορικά και χωρισμός
από την πραγματικότητα. Αυτό συνέβη το 1915, το 22 και το 44-49. Και με χωρισμό
από την πραγματικότητα εννοούμε πως η μία ή η άλλη παράταξη υποστήριζε κάτι το
οποίο δεν είχε εμπειρικά πιθανότητες να επιτύχει. Ήταν υποθέσεις οι οποίες
διαμορφώθηκαν μέσα σε συνθήκες τις οποίες κάποια από τα αντιμαχόμενα μέρη δεν
δέχονταν ως ορθές. Η δοκιμασία της κάθε άποψης στην πραγματικότητα έφερε πολύ
σκληρά αποτελέσματα για τη χώρα. Αυτό δεν έχει συμβεί μόνο στην Ελλάδα αλλά εδώ
φαίνεται να επαναλαμβάνεται με ασυνήθιστη συχνότητα και κυρίως να καταλήγουν σε
εμφύλιες συγκρούσεις.
Το εθνικό όραμα και η εθνική συνείδηση έχει
κατακερματισθεί ανάμεσα στην αναξιοκρατία και την παντελή έλλειψη οργάνωσης, με
βασικό μοχλό την ψηφοθηρία έως και αυτή τη στιγμή που η Ελλάδα βρίσκεται σε
αδιέξοδο. Αλλά αυτό δεν μας απαλλάσσει από τις ευθύνες μας να διαφυλάξουμε την
πατρίδα ακέραια και αλώβητη. Αυτό δεν απαλλάσσει από την ευθύνη των πράξεών του
κάθε έναν από εμάς. Και σε αυτό το σημείο θα παρατηρήσω πως η ελληνική
πολιτιστική παράδοση δεν εμπεριέχει την έννοια της ατομικής ευθύνης. Η Ελλάδα
επί 20 αιώνες δεν υπήρξε αυτόνομη κοινωνική και πολιτική οντότητα. Δεν είναι
καθόλου περίεργο πως ένα μεγάλο μέρος από εμάς πιστεύουν πως για όλα φταίνε
κάποιοι άλλοι. Πως μπορούσαμε να αναπτύξουμε το έθος της ατομικής ευθύνης;
Πραγματικά, η πατρίδα μας ποτέ δεν βρέθηκε σε
τόσο δύσκολη θέση όσο σήμερα μετά το 44-49. Και η δυσκολία δεν έγκειται στο
ό,τι υπάρχει κρίση ή ό,τι μπορεί να έρθει μια εσωτερική διάλυση. Η ιστορική
αποτυχία είναι πως όσα έθνη μείνουν όρθια από αυτήν την κρίση, όσοι σταθούν στα
πόδια τους, θα βρίσκονται σε σοβαρό συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι ημών. Ουαί
τοις ηττημένοις. Αυτό θα συμβεί γιατί η ταχύτητα των εξελίξεων στο πλαίσιο της
τεχνολογίας και της παραγωγής δεν θα επιτρέψει στους χαμένους να επανέλθουν
γρήγορα, αν επανέλθουν ποτέ. Η Τουρκία δεν είχε ναυπηγεία τον 20 αιώνα, τώρα
έχει και κατασκευάζει φρεγάτες. Κατασκευάζει και ελικόπτερα. Ο ανταγωνισμός
είναι σκληρός και απρόβλεπτος. Μια διάλυση της χώρας δεν θα είναι εύκολο να
αντιστραφεί. Πως θα προλάβουμε τους ανταγωνιστές μας;
Η πολιτική ηγεσία του τόπου, «αριστερή»,
«κουμουνιστική», «δεξιά», «σοσιαλδημοκρατική» ή «άκρο-δεξιά» έχουν ιστορικές
ευθύνες για το μέλλον της χώρας. Φαίνεται όμως από τις τελευταίες εξελίξεις πως
κανείς δεν εγκαταλείπει το παλιό νοητικό τοπίο. Γίνεται προφανές πως κανείς
στην ουσία δεν θέλει να κυβερνήσει τον τόπο. Και δεν θέλει γιατί μια
κυβερνητική ευθύνη θα φέρει τους πολιτικούς σχηματισμούς σε σύγκρουση με την
πραγματικότητα η οποία θα αναιρέσει πολλά από όσα έλεγαν ή υποστήριζαν πριν. Τολμούμε
να πούμε πως διαβλέπουμε μια παραίτηση από το πολιτικό δυναμικό της χώρας να
παρέμβει με σχέδιο και γραμμή πλεύσης. Πιθανόν οι πολιτικοί διαβλέπουν μια
αναπόφευκτη πτώχευση της χώρας και πίσω από αυτήν την έξοδό μας από το ευρώ. Και
σε αυτήν ακόμα την περίπτωση υπάρχουν δύο δρόμοι. Ο ένας να έχει κανείς
προετοιμάσει το έδαφος με τους εταίρους μας και να πάει σε μια οργανωμένη παύση
πληρωμών ακόμα και έξοδο από το ευρώ, και ο άλλος μια άτακτη χρεοκοπία. Τίποτα
δεν απαγορεύεται για τη σωτηρία του τόπου. Όμως η έξοδος της χώρας από το ευρώ
θα έχει οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες. Έχει κανείς
προετοιμαστεί για αυτές; Φοβόμαστε πως λόγω έλλειψης οποιουδήποτε σχεδίου η
χώρα μπορεί να οδηγηθεί στη δεύτερη λύση, σε άτακτη χρεοκοπία. Αν αυτό διαβλέπουν
οι πολιτικές δυνάμεις αυτό ο λόγος είναι μια βασική αιτία του γιατί αρνούνται
να κυβερνήσουν ή να συμμετάσχουν σε κυβέρνηση νέα ή πρώην μικρά κόμματα, και
γιατί τα πρώην μεγάλα θέλουν συγκυβέρνηση. Την ίδια στιγμή εμφανίζονται
αντιφατικά σενάρια και δηλώσεις από τον διεθνή παράγοντα οι οποίες συσκοτίζουν
ακόμα περισσότερο το πρόβλημα. Οι τραπεζίτες και οι οικονομολόγοι μελετούν την
έξοδο της Ελλάδος από το ευρώ για λόγους τεχνικούς. Η επίσημη ΕΕ δεν κάνει
τέτοια συζήτηση, τουλάχιστον επισήμως. Το πρόβλημα έχει δύο όψεις την
οικονομική και την πολιτική. Και οι δύο εμπλέκονται με έναν αξεδιάλυτο τρόπο ο
οποίος για τον απλό άνθρωπο προσφέρει τις εξής αναγνώσεις: α) η ΕΕ δεν μπορεί
να μας διώξει και θα μας κρατήσει μέσα πάση θυσία, άρα μπορούμε να εκβιάζουμε
για να πάρουμε πολλά ή λίγα πίσω. β) η ΕΕ ετοιμάζεται να μας πετάξει έξω και
άρα τι συζητάμε για ευρώ, ας τελειώνουμε και ας πάμε στη δραχμή. γ) Η ελληνική
οικονομία δεν ανήκει στο χώρο του ευρώ. ας γυρίσουμε στη δραχμή για να χτίσουμε
μια άλλη οικονομία που μας ταιριάζει. Αυτές και ίσως και άλλες απόψεις
διαπερνούν τη σκέψη πολιτικών και Ελλήνων πολιτών. Ποιος λοιπόν θα ήθελε να
είναι στην κυβέρνηση με τέτοιες σκέψεις και σε περίπτωση μιας άτακτης
χρεοκοπίας; Αυτό όμως μας οδηγεί σε ζοφερά και ανεξερεύνητα μονοπάτια των
οποίων η κατάληξη μπορεί να είναι ένα είδος Σομαλοποίησης.
Η ελληνική
οικονομία δεν μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της σε κατάσταση ύφεσης 3-5% Αυτό
μαθηματικά είναι αδύνατον. Ο σημερινός οικονομικός σχεδιασμός είναι λάθος και
το είχαμε προβλέψει από το 2010. Η στάση πληρωμών είναι αναπόφευκτη, εκτός αν η
ΕΕ συνεχίζει να χρηματοδοτεί την οικονομία για μια δεκαετία κρατώντας μας στον
αναπνευστήρα. Το ερώτημα είναι σε τι φάση θα είναι η δημοσιονομική πολιτική της
χώρας. Ελλείμματά της τάξης του 10% έστω και με στάση πληρωμών τόκων και
χρεολυσίων δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τις αποταμιεύσεις. Η ωφέλεια από
τη δραχμή και την υποτίμησή της θα είναι πρόσκαιρη. Άρα μας συμφέρει μια στάση
πληρωμών όταν η δημοσιονομική ισορροπία έχει αποκατασταθεί. Αυτό συνεπάγεται
κάποιο χρόνο και κάποιες ακόμη θυσίες.[1] Προφανώς, πολιτικά οι
ηγεσίες υπολογίζουν πως αυτό δεν είναι εφικτό. Άρα συνειδητά η ασυνείδητα
προχωρούν σε μια γρήγορη χρεοκοπία αλλά δυστυχώς γίνεται πιο πιθανό πως αυτή θα
είναι άτακτη. Με αυτό το σκεπτικό το κακό σενάριο έχει πιθανότητες να
πραγματωθεί. Αυτό είναι όντως μια ζοφερή πρόβλεψη.
Δεν θα
προχωρήσουμε σε οικονομικές επιπτώσεις για την πιθανή έξοδο της Ελλάδος από το
ευρώ υπάρχουν αρκετές από πολλούς. Η πτώχευση της Ελλάδος και η έξοδός της από
το ευρώ θα είναι ένα σημείο καμπής για τις οικονομίες της Δύσης. Το ίδιο θα
ισχύσει και για τις διεθνείς σχέσεις και την επιρροή της Δύσης.
Οι παλιές ταμπέλες και διαχωρισμοί οδηγούν σε
αδιέξοδο και καταστροφή. Ή κάποιος ή κάποιοι καταλαβαίνουν πως χρειάζεται
εθνική πολιτική ή η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει ακυβέρνητη πολιτεία. Ο Τσίρκας
θα αποδειχτεί προφήτης για ολόκληρη την περιοχή. Ο Καβάφης θα είναι ο μόνος
επίκαιρος περιγράφοντας το μεγαλείο και την ιστορική μας κατάρρευση και επί
Ρωμαίων και στο τέλος του Βυζαντίου και την νοσταλγία που μας περιβάλλει για την περατωθείσα δημιουργική μας περίοδο. Αν
δεν θέλουμε να γίνουμε σύγχρονα αντίγραφα των Καβαφικών ηρώων οι οποίοι
αναζητούσαν απασχόληση και αμοιβές στις σατραπείες και στα βασίλεια της
διαλυμένης Αυτοκρατορίας, επειδή ήξεραν λίγα ελληνικά, καλύτερα θα κάνουμε να
αρχίσουμε να πειθαρχούμε στον εαυτό μας και στην ιστορία μας. Και η ιστορία μας
απαιτεί να μείνουμε όρθιοι. Αυτή τη φορά δεν θα είναι εύκολο.
Η κάποιου
είδους Σομαλοποίηση, δηλαδή ο χωρισμός σε φατρίες, φυλές, σέκτες, και σε
τοπικές αντιπαραθέσεις με βίαιες συγκρούσεις και όχι με πολιτικό λόγο και πειθώ
είναι πιθανός. Κυρίως στην περίπτωση της Ελλάδος με την κατάρρευση του
κεντρικού κράτους στη λήψη και εκτέλεση αποφάσεων. Όσο και αν τα παραπάνω
ακούγονται υπερβολικά δεν είναι. Στην ελληνική πραγματικότητα, η «αριστερή
κυβέρνηση», η Χρυσή Αυγή, οι άνεργοι, το
ανύπαρκτο διοικητικά κράτος (και αυτό είναι ένα σοβαρότατο μέρος της διάλυσης
διότι αναιρεί την εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη και την ισονομία), η αδυναμία
ή η άρνηση να εφαρμοστούν οι νόμοι, η
ύπαρξη μεγάλου αριθμού παράνομών μεταναστών, η επαναστατική λογική ομάδων του πληθυσμού εναντίον του «πολιτικού
συστήματος» ή του καπιταλισμού, των τραπεζών, αλλά η στοχοποίηση άλλων αοράτων
δυνάμεων όπως των εβραίων των μασόνων και κύριος είδε ποιων άλλων, βρίσκονται
στο προσκήνιο. Κύριο δε θέμα αντιπαράθεσης είναι η έλλειψη συμφωνίας για το
μοντέλο οικονομίας της χώρας επί δεκαετίες. Όλα τα παραπάνω δεν προδικάζουν
ομόνοια και συναίνεση.
Είναι ανησυχητικό πως πολλοί αρνούνται ακόμα και
τη δημοκρατία η οποία λειτούργησε τα μετά τη δικτατορία χρόνια. Κάποιοι
ονομάζουν και τη μεταπολίτευση χούντα και θέλουν να κάψουν τη Βουλή. Καίριο και
ιστορικό λάθος. Είναι άλλου είδους η κατηγορία της ανικανότητάς μας να
μετασχηματιστούμε πολιτικά και να θεσμοθετήσουμε ένα σύγχρονο κράτος και άλλο
να αναιρούμε τις δημοκρατικές διαδικασίες. Αυτό μπορεί να το πληρώσουμε πολύ
ακριβά, γενικεύοντας και βγάζοντας τα λάθος συμπεράσματα. Και τα λάθος
συμπεράσματα μπορεί να είναι η κατάλυση της δημοκρατίας με διάφορους τρόπους.
Πάντως σήμερα, επανάληψη του 1967 δεν μπορεί να επιτελεσθεί εύκολα διότι ο
στρατός είναι μικρός σε αριθμούς και οι αξιωματικοί γραφειοκράτες καριερίστες.
Τελικά όμως σε περίπτωση απώλειας ελέγχου στο εσωτερικό της χώρας θα
χρησιμοποιηθεί και ο στρατός με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.
Υπάρχουν αρκετοί σώφρονες άνθρωποι ανάμεσά μας οι
οποίοι μπορούν να διακρίνουν το καλό από το κακό μέσα στο πλαίσιο ενός
πολιτικού και οικονομικού πραγματισμού. Κανείς βέβαια δεν κατέχει την απόλυτη
αλήθεια και αμφιβάλλουμε αν αυτή υπάρχει στα ανθρώπεια, κατά τον Αριστοτέλη. Για
αυτό το λόγο ο πολιτικός κατά τον Πλάτωνα πρέπει να υφάνει κάτι και από την
ουτοπία και από τον πραγματικό κόσμο. Εμείς πήραμε την ουτοπία μιας οικονομίας
κατά το δοκούν μαζί με την ουτοπία της ΕΕ πως είμαστε χώρα για το ευρώ, πήραμε
τις παροχές από την ΕΕ, και τα φτηνά δάνεια, λόγω ευρώ από τον πραγματικό κόσμο
και υφάναμε κάτι το οποίο κατέστρεψε και την ουτοπία και την πραγματικότητα.
II
Πως μπορεί
να φτάσει η Ελλάδα σε ένα είδος Σομαλοποίηση;
Από τα παραπάνω βλέπουμε πως η ψυχολογία και η
πολιτική αντιπαράθεση στη χώρα επί σειρά δεκαετιών βρισκόταν στο επίπεδο της
εικονικής πραγματικότητας. Η πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος της
οικονομίας, αλλά κυρίως η δομή και λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας, αυτό το
οποίο καθόριζε και την οικονομία ήταν σε μια διαρκή ρευστότητα κοινωνικής
κινητικότητας παίρνοντας παραδείγματα από το καταναλωτικό φιλελεύθερο παρόν και
εσωτερικεύοντάς τα με τις αξίες μιας πατριαρχικής-ιεραρχικής (υποδηλώνοντας μια
μη αστική κοινωνία) τοπικιστικής και ελληνοκεντρικής κοινωνίας. Μεσαία και
χαμηλά στρώματα άλλαζαν θέσεις και ανώτερα ή ανώτατα επίσης. Στη σημερινή κρίση
λιτότητας οι αμοιβές και τα εισοδήματα των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων έχουν
μειωθεί δραστικά. Τα ανώτερα στρώματα αισθάνονται να πιέζονται λόγω φορολογίας
και απώλειας υπεραξιών. Την ίδια στιγμή οι περιφέρειες έχουν μεγάλες διαφορές
εισοδημάτων (Κρήτη-Ήπειρος, Αθήνα-Πάτρα). Οι οικονομικές διαφορές μεταξύ ομάδων
του πληθυσμού έχουν μεγαλώσει. Υπάρχει ορατό πρόβλημα πενίας:[2]
συσσίτια και άστεγοι.
Η έξοδος της χώρας από το ευρώ είναι τεχνικά μια
δύσκολη επιχείρηση. Κατά τους υπολογισμούς των ειδικών οι τράπεζες θα κλείσουν
για τρις μήνες. Ο λόγος είναι πως τόσο χρειάζεται για νε τεθεί στην κυκλοφορία το νέο νόμισμα σε φυσική
μορφή. Για άλλους η προετοιμασία νομική και οικονομική θα χρειαστεί ίσως και
δύο χρόνια. Βέβαια υπάρχουν άμεσα μέτρα όπως η επισήμανση των ήδη υπαρχόντων
χαρτονομισμάτων με το νέο νόμισμα. Κλείσιμο των τραπεζών συνεπάγεται και
κλείσιμο επιχειρήσεων και έλλειψη βασικών αγαθών. Στη συνέχεια με την υποτίμηση
του νέου νομίσματος θα υπάρξει απώλεια των αποταμιεύσεων λόγω πληθωρισμού και
αυτό θα δημιουργήσει νέες ομάδες πενήτων. Κατά περιοχή λόγω διαφορών θα υπάρξει
μετακίνηση για λόγους επιβίωσης. Η μετακίνηση αυτή θα φέρει πιθανές εντάσεις σε
πληθυσμούς με πιο ευάλωτο κοινωνικό ιστό, όπως επίσης επιβάρυνση της τοπικής
οικονομίας. Θα έχουμε ξένους και ντόπιους εντός των τειχών πέραν των ξένων από
άλλες χώρες. Το ζήτημα της επιβίωσης μεταξύ όλων αυτών των ομάδων είναι πιθανόν
να μετατραπεί σε ανεξέλεγκτες συγκρούσεις με θύματα και καταστροφές περιουσιών.
Οι τοπικές κοινωνίες θα προσπαθήσουν να οργανώσουν την άμυνά τους σε τοπικό
επίπεδο. Αυτό θα φέρει αυτοδικία και απώλεια ελέγχου από την κεντρική εξουσία.
Επειδή στρατιωτικές μονάδες δεν υπάρχουν πλέον στις περισσότερες περιοχές της
χώρας το βάρος θα πέσει στην αστυνομία, η οποία πιθανότατα θα λειτουργήσει με βάση
τοπικά κριτήρια και ανάγκες.
Ένα άλλο πρόβλημα το οποίο θα προκύψει θα είναι
το είδος και η ιδεολογία της κυβέρνησης η οποία θα πάρει τα οποιαδήποτε μέτρα
και θα εφαρμόσει τις αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον της δραχμής. Αν
προέρχεται από αριστερή παράταξη, όπως επιζητά ο Κος Τσίπρας, οι άνθρωποι που
θα χάσουν αποταμιεύσεις και προοπτική θα θεωρήσουν την αριστερά ως υπόλογη (ήδη
σήμερα δεξιοί ή σοσιαλιστές ψηφίσαν αριστερά ακριβώς γιατί βρέθηκαν ή πένητες ή
πτωχοί από αυτές τις κυβερνήσεις). Και αυτοί είναι ένας μεγάλος αριθμός
ανθρώπων μικρών και μεσαίων εισοδημάτων. Το αποτέλεσμα θα είναι μια αύξηση των
υποστηρικτών ακροδεξιών κομμάτων τα οποία βέβαια θα αρχίσουν να δημιουργούν
συγκρουσιακό περιβάλλον με την κυβέρνηση. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις αριστεράς
δεξιάς με καταβολές από πολλές δεκαετίες μπορεί να έρθουν στην επιφάνεια.
Επειδή, σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές από τη δεκαετία του 40, το
φαινόμενο θα έχει ίσως διαφορετικό χαρακτήρα. Πάντως θα υπάρξουν συγκρούσεις
ομάδων αριστεριστών, αναρχικών με την αναδυόμενη άκρο-δεξιά.
Σε αυτή την κατάσταση το οργανωμένο έγκλημα
μπορεί να θελήσει να δημιουργήσει συνθήκες δικής του επιρροής και παρουσίας,
κυρίως σε χώρους ελέγχου πωλήσεων και διάθεσης ειδών πρώτης ανάγκης αλλά και
σημείων παραγωγής. Θα δημιουργηθεί κερδοσκοπία και μαύρη αγορά. Αυτό το
φαινόμενο θα γίνει ορατό από την πρώτη μέρα έλλειψης βασικών αγαθών. Θα υπάρξει
λαθρεμπόριο από τα ανοιχτά σύνορα, Βουλγαρίας, Τουρκίας, Αλβανίας, Σκοπίων
ακόμα και ελληνικών επιχειρήσεων εγκατεστημένων εκεί. Το ίδιο θα συμβεί και με
άτομα αλλά και με το οργανωμένο έγκλημα. Μεγάλες ομάδες του πληθυσμού,
γέροντες, ασθενείς και πένητες θα υποφέρουν πραγματικά. Αυτό θα φέρει νέα
φαινόμενα συγκρούσεων. Στη χώρα η παρουσία του οργανωμένου εγκλήματος είναι εμφανής
αλλά μόνο σε ορισμένες δραστηριότητες. Σε μια κατάσταση συγκρούσεων θα
προσπαθήσει και αυτό να πάρει ένα μερίδιο σκιώδους ισχύος. Το οργανωμένο
έγκλημα συνδέεται βέβαια και με στοιχεία εκτός Ελλάδος τα οποία μπορεί να
θελήσουν να υπονομεύσουν την εσωτερική ασφάλεια της χώρας για λόγους αλυτρωτισμών.
Υπάρχει και μια άλλη συνιστώσα την οποίαν
κρύβουμε κάτω από το χαλί, οι παράνομοι μετανάστες. Ο αριθμός τους είναι
μεγάλος και οι άνθρωποι αυτοί έχουν
βασικές ανάγκες για τροφή και στέγη. Ποιος θα θρέψει και θα στεγάσει
στοιχειωδώς εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων σε μία χώρα με τις συνθήκες που
περιγράψαμε πιο πάνω; Οι άνθρωποι αυτοί σε ομάδες θα προσπαθήσουν να επιζήσουν
με οποιοδήποτε τρόπο βρουν πρόσφορο. Είναι φυσικό πως θα υπάρξουν συγκρούσεις
ακόμα και μεταξύ τους. Μην ξεχνάμε πως δίπλα μας διεξάγεται μια σύγκρουση
Σιιτών Σουνιτών. Οι οπαδοί φατριών και σεκτών εκτός των τειχών που βρίσκονται
εδώ μπορεί να μεταφέρουν τη σύγκρουση αυτή εδώ όπως έγινε πρόσφατα στο Βέλγιο,
σε βομβιστική ενέργεια κατά Σιιτικού τεμένους. Η ουσία είναι πως τόσο μεγάλος
αριθμός ανθρώπων σε μία χώρα με πληθυσμό σε αναταραχή και σοβαρές ελλείψεις
αποτελούν μια πηγή εσωτερικής αστάθειας τη στιγμή που τα λίγα χρήματα που
εξασφαλίζουν είτε νόμιμα, είτε παράνομα, θα μειωθούν ή θα στερέψουν. Κάποιοι
σκέπτονται πως αυτή είναι η ευκαιρία να φύγουν από μόνοι τους και αυτό μπορεί
να επιτευχθεί για κάποιους. Αλλά πόσοι μπορούν να φύγουν και πόσοι θα
παραμείνουν εδώ ζητώντας τουλάχιστον τα στοιχειώδη;
Οι πάρα πάνω υποθέσεις αν και προκαλούν φόβο και
ίσως θεωρηθούν εκφοβιστικές, δεν είναι παρά μόνο ένα κακό σενάριο το οποίο έχει
κάποιες πιθανότητες. Σήμερα είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το που πιθανώς ή
περίπου οδηγεί ή κάθε πρόταση από πολιτικούς ή οικονομολόγους. Η απαισιόδοξη
πλευρά διαφόρων σχεδίων πρέπει να γίνει αντιληπτή όχι γιατί αυτό θα μας
απαγορεύσει να βγούμε από το ευρώ, αλλά
γιατί πρέπει να το κάνουμε σωστά και με τις λιγότερες παρενέργειες. Οι
πιθανότητες για «αποτυχημένο κράτος» αυξάνουν εάν και εφόσον οι πολιτικοί
ηγέτες μας οδηγήσουν σε άτακτη χρεοκοπία. Ακόμα όμως και σε μια συνέχιση της
πολιτικής του Μνημονίου δίχως τροποποιήσεις προς μια κάποια αύξηση του ΑΕΠ και
επανάκτηση της εμπιστοσύνης στην οικονομία, το κακό σενάριο μπορεί κάλλιστα να
παιχτεί. Είναι ένα σενάριο που επικρέμαται επί της κεφαλής μας εάν δεν πάρουμε
μια απόφαση για την πορεία την οικονομίας μας και δεν αποδεχτούμε ένα σχέδιο
ρεαλιστικό μέσα στα πλαίσιά της. Αυτό το σχέδιο δεν είναι μόνο δουλειά της ΕΕ, είναι και δική μας υποχρέωση να το
παρουσιάσουμε. Η ΕΕ έκανε το κεφαλαιώδες σφάλμα να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα το
οποίο είναι μαθηματικά αδιέξοδο. Και αυτό έχει γίνει κατανοητό από τον απλό
άνθρωπο ο οποίος βλέπει πως χάνει τη δουλειά του και δεν βρίσκει άλλη. Έτσι το
κακό σενάριο αυξάνει τις πιθανότητές του να πραγματωθεί.
Το σημαντικό στοιχείο το οποίο θα παίξει έναν
ρόλο ισορροπίας και σταθερότητας είναι
οι νέοι άνθρωποι και η σωφροσύνη κάποιων πολιτικών αν κάποιοι εμφανιστούν στο
προσκήνιο. Καλό θα ήταν οι αποτυχόντες να αποχωρήσουν. Μεγάλη ευθύνη θα έχει η
ίδια η Ευρώπη, ίσως τη μεγαλύτερη η οποία γεωστρατηγικά θα πρέπει να παρέμβει
πυροσβεστικά ακόμα και σε ένα κακό κοινωνικό-οικονομικό σενάριο. Η Ευρώπη, τώρα
είναι πιο γνωστό πως δέχτηκε την Ελλάδα στο ευρώ για τους ίδιους λόγους που
δέχτηκε την προβληματική Ιταλία, δηλαδή για λόγους πολιτικούς. Αυτό κατέληξε
πέραν της οικονομικής αποτυχίας στην πολιτική αποτυχία του Γερμανικού
σχεδιασμού της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω ενός ευρώ δίχως έστω τις βάσεις μιας
πολιτικής ενοποίησης. Η αποτυχία σήμερα μεταφέρετε στο πολιτικό πεδίο με
απρόβλεπτες επιπτώσεις για όλους. Όσο
σκληροί εμφανίζονται οι Γερμανοί άλλο τόσο γνωρίζουν πολύ καλά τους κινδύνους
ενός σεναρίου «αποτυχημένου κράτους» για την Ελλάδα, την Ευρώπη και την περιοχή.
Με το
σενάριο που αναπτύξαμε θέλαμε να δείξουμε πως μια πλούσια και δημοκρατική χώρα
ακόμα και ως μέλος της ΕΕ του ΝΑΤΟ του ΟΟΣΑ αν έχει κυβερνηθεί τόσο λάθος για
τόσα χρόνια έχει πιθανότητες να υποστεί καθοριστικές καταστροφές. Οι πολιτικές
ηγεσίες από εδώ και πέρα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές και κυρίως ξεκάθαρες
στο τι λένε και τι σχεδιάζουν να κάνουν. Μέχρι στιγμής αυτό δεν το
παρατηρήσαμε. Η ιστορική εμπειρία της Ελλάδας μας προσφέρει ένα απογοητευτικό
συμπέρασμα: πως αυτό δεν θα γίνει. Ίσως όμως αυτή τη φορά έχουμε, μιαν ανατροπή,
όπως λένε μερικοί, μιαν επανάσταση όπως λένε άλλοι. Και στις δύο περιπτώσεις θα
έχουμε προχωρήσει σε αλλαγή του αξιακού τοπίου της χώρας. Φτάνει αυτή η
ανατροπή ή η επανάσταση να γίνει με «επαρκείς», «συνεπείς» και «εμπειρικά
κατάλληλες προτάσεις». Αν όχι, τότε κινδυνεύουμε αυτή η ανατροπή ή η επανάσταση
να μας οδηγήσει σε αποτυχημένα και αυτοκαταστροφικά μονοπάτια.
Στο δεύτερο μέρος αυτής της ανάλυσης θα
προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τι εννοούμε με τους όρους και πως θεωρούμε την
ανατροπή ή την επανάσταση.
Η ανάλυση αυτή δεν είναι πλήρης. Πρέπει να
συμπληρωθεί με την ανάλυση των επιπτώσεων την πτώχευσης και την αποχώρησης της
χώρας από το ευρώ στον τομέα της άμυνας και της ασφάλεια της χώρας, την
ασφάλεια της περιοχής, του ΝΑΤΟ και της Δύσης σε σχέση με την Ασία. Θα το
επιχειρήσουμε στο τρίτο μέρος αυτής της παρουσίασης.
