Σάββατο 23 Ιουλίου 2011

Αραβική Άνοιξη: η αρχή του τέλους ή το τέλος της αρχής;

Του Νίκου Μπινιάρη

Σε μια προηγούμενη ανάλυση μας (12/3/2011) είχαμε κάνει ορισμένες πιθανές προβλέψεις για την εξέλιξη των Αραβικών Εξεγέρσεων. Εκεί είχαμε αναδείξει τη ρευστότητα και αβεβαιότητα στο κατά πόσον η κοινωνική αυτή έκρηξη θα μπορέσει να εδραιώσει μια νέα κοινωνική-πολιτική-οικονομική πραγματικότητα στον κομβικό γεωστρατηγικό και ενεργειακό αυτό σημείο του πλανήτη. Η μέθοδος της ανάλυσης μας θα είναι περιγραφική και θα εστιάζεται στις εξελίξεις της κάθε χώρας ξεχωριστά. Τώρα έχουμε περισσότερα στοιχεία για να καταλήξουμε σε πιο συγκεκριμένα συμπεράσματα αν και όπως θα δούμε ο χώρος αυτός έχει να παρουσιάσει πολλές και επικίνδυνες αλλά και ελπιδοφόρες εξελίξεις. Βέβαια δεν θα καλύψουμε σε βάθος τις κοινωνικές πολιτικές ζυμώσεις ή αρχικές συνθήκες από τις οποίες ξεκίνησε μια τέτοια ιστορική έκρηξη. Θα προσπαθήσουμε όμως εν συντομία να δώσουμε τις βασικές διαστάσεις των εξελίξεων σε μια περιοχή η οποία δεν έχει ακόμα αποκτήσει κάποια ταυτότητα πέραν της «Αραβικής» η οποία στην πραγματικότητα κρύβει παρά επεξηγεί το χαρακτήρα και τις διεργασίες της ιστορικής αυτής περιοχής. Οι κρατικές οντότητες της περιοχής Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Αίγυπτος, Συρία, Λίβανος, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, και ακόμα Μαυριτανία, Σομαλία, Σουδάν, Υεμένη, κράτη του Κόλπου, η Παλαιστίνη και τέλος το Ιράκ είναι ακόμα ένας κόσμος υπό διαμόρφωση. Η ιδεολογική τοποθέτηση της Αλ-Κάιντα, θεωρεί ξένη επέμβαση τη διαίρεση αυτή και έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός Σουνιτικού Χαλιφάτου με έδρα τη Μέκκα. Μπροστά στο δίλημμα να αντιμετωπίσουμε το χώρο αυτό ως ενιαίο ή ως διαιρεμένο σε ξεχωριστά κράτη με συγκρουόμενα αλλά και κοινά συμφέροντα προτιμήσαμε τη δεύτερη λύση. Η ανάλυση της Αραβικής Άνοιξης ως ένα γενικό φαινόμενα σε ολόκληρο αυτό το χώρο δεν μπορεί να γίνει λόγω των τεραστίων οικονομικών και πολιτικών διαφορών μεταξύ των κρατών αλλά και της σχέσης τους με τη Δύση, και το Ισραήλ. Η Άνοιξη μπορεί να έθεσε κοινά αιτήματα των λαών λόγω της ομοιότητας των προβλημάτων αλλά αυτή τη στιγμή τα αιτήματα παραμένουν αιτήματα προς μια ξεχωριστή πολιτική δομή σε κάθε κράτος και δεν περιλαμβάνουν την συνένωση τους ή την συγκρότηση μιας κάποιας Αραβικής πολιτικής συνομοσπονδίας. Αν αυτό συμβεί στο μέλλον, τότε η Αραβική Άνοιξη θα πρέπει να κατανοηθεί ως μια μεγάλη ιστορική επανάσταση.

Τυνησία

Στην Τυνησία έχει δικαστεί ο πρώην ισχυρός ηγέτης Μπεν Άλι και έχει ξεκινήσει μια διαδικασία για βουλευτικές εκλογές. Λίγες μέρες πριν υπήρξαν συγκρούσεις λαϊκών και θρησκευτικών ομάδων στην Τύνιδα. Το ισλαμικό κόμμα το οποίο ήταν εκτός νόμου βρίσκεται μάλλον στην πρώτη θέση στην προσεχή εκλογική αναμέτρηση. Πέραν αυτών η Τυνησία λόγω της γειτονικής Λιβύης και της εκεί επέμβασης του ΝΑΤΟ στον εμφύλιο πόλεμο Κυρηναϊκής-Τριπολίτιδας βρίσκεται σε μια κατάσταση εγρήγορσης για ένοπλες συγκρούσεις στα σύνορα καθώς και φυγή προσφύγων από τη Λιβύη προς Τυνησία. Σήμερα η Τυνησία βρίσκεται στην οπισθοφυλακή των εξελίξεων και έχει μάλλον περιέλθει στην πρότερη περιθωριακή πολιτική κατάσταση που βρισκόταν πριν την εξέγερση. Για τους πάρα πάνω λόγους η οικονομία της Τυνησίας βρίσκεται σε δύσκολη θέση με μείωση των εξαγωγών στη Λιβύη, στέγαση 250,000 προσφύγων, αύξηση των καυσίμων, και μείωση των εισπράξεων από τον τουρισμό. Η δοκιμασία της οικονομίας της Τυνησίας θα παίξει σημαντικό ρόλο στα αποτελέσματα των εκλογών όποτε αυτά γίνουν. Ανάμεσα στην Αλγερία και την Λιβύη, χώρες με πετρέλαιο η Τυνησία περιμένει τις εξελίξεις στο χώρο των «μεγάλων», της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας.

Αίγυπτος

Η Αίγυπτος αποτελεί το κλειδί της τροπής της Αραβικής Άνοιξης. Η πλατεία Ταχρίρ βρίσκεται πάλι στο προσκήνιο με διαδηλώσεις κατά της ηγεσίας του στρατού. Τώρα οι διαδηλωτές ζητάνε την παραίτηση του αρχηγού του στρατιωτικού συμβουλίου και την άμεση απόδοση δικαιοσύνης για τις δολοφονίες των διαδηλωτών και τη διαφθορά του καθεστώτος Μουμπάρακ. Μια επίσης σημαντική εξέλιξη είναι η συνομιλίες ΗΠΑ και Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η Υπουργός Κλίντον ανακοίνωσε στις 30/6 την πρόθεση των ΗΠΑ να συνομιλήσουν με την Ισλαμική αυτή οργάνωση. Οι συνομιλίες αυτές θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις για την πορεία της Αιγύπτου στις προσεχείς εκλογές και στις σχέσεις Αιγύπτου Ισραήλ. Είναι προφανές ότι οι ΗΠΑ θέλουν να προλάβουν και να μετέχουν των εξελίξεων οι οποίες θα έρθουν μετά από μια εκλογική νίκη των Ισλαμιστών. Η νίκη αυτή δεν θα είναι ολοκληρωτική ούτε θα σηματοδοτήσει την μετατροπή της Αιγύπτου σε θεοκρατία. Θα αλλάξει όμως τον πολιτικό προσανατολισμό της χώρας και εσωτερικά και εξωτερικά. Μια άλλη εξέλιξη είναι το απόλυτο χάος από πλευράς ασφάλειας στο Σινά. Η περιοχή βρίσκεται στο έλεος των Βεδουίνων με σαμποτάζ και εκτεταμένο λαθρεμπόριο όπλων για τη Χαμάς και για τη Χεζμπολάχ. Αυτό συνέβη λόγω της αποχώρησης της αστυνομίας από την περιοχή και την απροθυμία του στρατού να την αντικαταστήσει. Ήδη έγινε η πέμπτη δολιοφθορά στον αγωγό φυσικού αερίου Αιγύπτου Ισραήλ. Η εφημερίδα Χααρέτζ αναφέρει στις 14/7 ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να βασίζεται στην παροχή αερίου από την Αίγυπτο και πρέπει να βρει άλλους τρόπους για την κάλυψη των αναγκών του. Η σχέση Αιγύπτου Ισραήλ δεν βρίσκεται στο καλύτερο σημείο και αυτό θα έχει επιπτώσεις στη γενικότερή πολιτική συμπεριφορά του Ισραήλ απέναντι στις εξελίξεις.
Από οικονομικής πλευράς η Σαουδική Αραβία έχει δώσει 4 δις δολάρια στην Αίγυπτο και το ΔΝΤ προσέφερε3.6 δις για τις ανάγκες της χώρας μετά την οικονομική αναταραχή η οποία ακολούθησε την πολιτική ανατροπή του Μουμπάρακ. Η κυβέρνηση δεν αποδέχτηκε αυτό το δάνειο από φόβο μήπως οι όροι του δανείου δεν γίνουν αποδεκτοί από τους διαδηλωτές της πλατείας Ταχρίρ. Τα συνδικάτα βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση με την κυβέρνηση για το ύψος των αμοιβών και τους όρους εργασίας. Το παραγωγικό δυναμικό της Αιγύπτου δεν έχει αποκατασταθεί στην προ αναταραχής εποχή. Ο χειμώνας που έρχεται θα είναι δύσκολος οικονομικά για την Αίγυπτο μετά και από την απώλεια εσόδων από τον τουρισμό. Οι τιμές των τροφίμων θα παίξουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των αντιδράσεων των χαμηλόμισθων οι οποίοι ζουν με δύο δολάρια της ημέρα. Στις 12/7 υπήρξε άρθρο στους Asia Times το οποίο είχε τον τίτλο: «Πότε θα πτωχεύσει η Αίγυπτος;» Η ανάλυση παρουσίαζε μια εξαιρετικά αρνητική εικόνα για την Αιγυπτιακή οικονομία η οποία έχει χάσει το 40% των συναλλαγματικών αποθεμάτων της με συνεχείς εξαγωγές κεφαλαίων από τη χώρα. Η ρευστή πολιτική κατάσταση δεν επιτρέπει μακροχρόνιες επενδυτικές προσεγγίσεις από το ντόπιο και ξένο κεφάλαιο με το πρώτο να βρίσκεται ουσιαστικά σε φυγή από την Αίγυπτο έως ότου γίνουν βουλευτικές και προεδρικές εκλογές και υπάρξει ένα πιο ορατό πλαίσιο οικονομικών προτεραιοτήτων από την νέα πολιτική τάξη. Η οικονομική κατάσταση της Αιγύπτου, αν αυτά τα σενάρια επαληθευτούν, θα φτάσει σε οριακό σημείο στο τέλος του χρόνου θέτοντας το όλο εγχείρημα του εκδημοκρατισμού σε κατάρρευση. Η κυβέρνηση προσπαθεί να καθησυχάσει τους διαδηλωτές αλλάζοντας το υπουργικό συμβούλιο και ο Πρωθυπουργός γράφει στο Facebook του πως «θα προσπαθήσω να ικανοποιήσω τις απαιτήσεις σας». Από την άλλη πλευρά η στρατιωτική ηγεσία προσπαθεί να παγιώσει συνταγματικά την παρέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή. Η διελκυστίνδα μεταξύ απαιτήσεων των διαδηλωτών, του στρατού και της πολιτικής ελίτ της Αιγύπτου με φόντο την οικονομική κατάρρευση δεν έχει τελειώσει. Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις παίρνουν θέσεις παραχωρώντας μέρος της επιρροής τους στους αντιπάλους προσπαθώντας να κερδίσουν χρόνο και να πάρουν καλύτερες θέσεις για τις εκλογές. Πέρα από αυτός τους παίχτες υπάρχει στην Αίγυπτο μια τεράστια μάζα 40 εκατομμυρίων χωρικών οι οποίοι δεν μπορούν να θρέψουν πλέον τη χώρα και οι οποίοι, αν ψηφίσουν μαζικά, θα καθορίσουν στις εκλογές το μέλλον της.
Στον τομέα των διεθνών σχέσεων το άνοιγμα της διόδου τους Ράφα προς τη Γάζα έδειξε μια διαφορετική τοποθέτηση της στρατιωτική κυβέρνησης ως προς το Παλαιστινιακό, καθώς και η προσπάθεια για την συμφιλίωση Φατάχ και Χαμάς. Η προσπάθεια δεν έχει καρποφορήσει ακόμα με την αδυναμία των δύο πλευρών να συμφωνήσουν σε κοινά αποδεκτό πρωθυπουργό. Οι κινήσεις της Αιγύπτου ως προς το Παλαιστινιακό και το Ισραήλ είναι μέχρι στιγμής προσεκτικές και μελετημένες. Δεν έχουν δημιουργήσει ζητήματα ασφαλείας στο γείτονα τους και παρόλη την αρχική προσέγγιση τους με το Ιράν η οικονομική βοήθεια από την Σαουδική Αραβία έχει μάλλον παγώσει την υπέρμετρη ανάπτυξη των σχέσεων Αιγύπτου Ιράν. Η Αίγυπτος δεν έχει χαράξει μια καινούργια γεωστρατηγική γραμμή πλεύσης. Οι οποιεσδήποτε αποφάσεις της όμως θα έχουν ως κύριο εμπνευστή τη Σαουδική Αραβία λόγω την οικονομικής εξάρτησης της Αιγύπτου από τη δεύτερη.
Η πτώση του Μουμπάρακ είχε άμεσο αντίκτυπο στην Αίγυπτο. Αλλά αυτό το γεγονός είχε καθοριστικό αντίκτυπο σε μια άλλη χώρα, τη Σαουδική Αραβία στην οποία θα στρέψουμε την προσοχή μας.

Σαουδική Αραβία

Είχαμε μιλήσει για το Βατικανό του Ισλάμ στο προηγούμενο σημείωμά μας. Σήμερα η Σαουδική Αραβία αποτελεί το σοβαρότερο σημείο αναφοράς των επιπτώσεων της Αραβικής Άνοιξης. Η βασιλική οικογένεια πρωτοστατεί πλέον στην αντί-επαναστατική κίνηση των Αραβικών χωρών. Στην κίνηση αυτή έχει δύο εργαλεία, τα 550 δις δολάρια αποθεματικό και τα δέκα εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο τα οποία εξάγει ημερησίως. Ήδη έχει μοιράσει 50 και πλέον δις σε επιχορηγήσεις και δάνεια εντός της χώρας προσπαθώντας να καθησυχάσει τις εσωτερικές αντιδράσεις. Το δεύτερο το οποίο έκανε είναι να οργανώσει το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) δηλαδή τα εμιράτα Μπαχρέιν, Κατάρ, Ομάν, Ντουμπάι, Κουβέιτ σε έναν όμιλο ο οποίος ανέλαβε πρώτον την διάλυση της Λιβύης και κατά δεύτερον την άμυνα της περιοχής κατά Σιιτικών εξεγέρσεων και κυρίως κατά του Ιράν. Ήδη το Αλ-Γκαζίρα ανέφερε ότι το ΣΣΚ θα αυξήσει τα στρατεύματά του από 40,000 σε 100,000 για την εσωτερική και εξωτερική του ασφάλεια. Το Ριάντ έχει έτοιμο ένα σχέδιο κατασκευής 16 εργοστασίων πυρηνικής ενέργειας με κόστος 300 δις δολαρίων.
Μια αξιοσημείωτη εξέλιξη για μας στο κοινωνικό πεδίο στη Σαουδική Αραβία είναι το κίνημα των γυναικών να ζητήσουν την άδεια να οδηγούν αυτοκίνητο. Το κίνημα αυτό, όσο και αν φαίνεται ασήμαντο μπροστά στα τεράστια κοινωνικά αιτήματα των Αραβικών λαών, είναι μια εξέλιξη η οποία ανατρέπει μια καθεστηκυία τάξη στο Βασίλειο η οποία αλλάζει τη θέση των γυναικών και συνεπώς τις σχέσεις στην οικογένεια ως μια πάγια πατριαρχική-ιεραρχική συνιστώσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι του πολιτιστικού αυτού παραδείγματος. Το αίτημα των γυναικών για χειραφέτηση ήταν έντονο και στην Αίγυπτο και μάλιστα είχε ιδιαίτερα προβληθεί. Σήμερα δεν ακούγεται κάτι πάνω σε αυτό και αυτό είναι μάλλον μια οπισθοδρόμηση από τον αρχικό ενθουσιασμό της πλατείας Ταχρίρ. Αλλά και στη Σαουδική Αραβία η κοινωνική αντίδραση δεν έχει τελείως κοπάσει. Μόλις στις 3/7 υπήρξε μια μικρή διαδήλωση εναντίον του καθεστώτος.
Η πτώση του Μουμπάρακ ήταν ένα ισχυρό σοκ για τη βασιλική οικογένεια διότι διαπίστωσαν με πόση ευκολία ένας πιστός σύμμαχός των ΗΠΑ επί τριάντα χρόνια μπορούσε να εγκαταλειφθεί από τους συμμάχους του αλλά και συμμάχους των Σαουδαράβων. Για πολλούς αναλυτές η Σαουδική Αραβία έχει διπλωματικά αυτονομηθεί από τις ΗΠΑ: «όταν τα πράγματα γίνουν δύσκολα, η Σαουδική Αραβία θα ακολουθήσει τις δικές της πολιτικές, άσχετα από το τι θέλουν οι ΗΠΑ ή άλλοι», είπε ο αναλυτής Θεόδωρος Κάρασικ, του Ινστιτούτου Στρατιωτικών Μελετών της Εγγύς Ανατολής και του Κόλπου. (αναφέρεται στο Bloomberg 18/7/2011). Η αντεπανάσταση την οποίαν έχουν κηρύξει στο Ριάντ αλλά κυρίως η δεδηλωμένη πλέον αντιπαράθεσή του με το Σιιτικό Ιράν ως οι θεματοφύλακες του Σουνιτικού Ισλάμ τους έχει απομακρύνει από τον Αμερικανικό σχεδιασμό, αν όχι από πλευράς στόχων αλλά από πλευράς τακτικής. Οι στόχοι της Σαουδικής Αραβίας είναι να αποτρέψουν την περεταίρω εξάπλωση της εξέγερσης και την εκδημοκρατικοποίηση των Αράβων και η αντιμετώπιση του Σιιτικού κινδύνου. Ο πρώτος στόχος δεν βρίσκει σύμφωνη τις ΗΠΑ η οποία δεν θα ήθελε να φανεί ως μια δύναμη αντίδρασης και υποστήριξης δικτατοριών. Ο δεύτερος στόχος είναι βέβαια παράλληλος με τους στόχους του Ισραήλ αλλά και της Αμερικής, με τη διαφορά ότι το πρόβλημα των Σιιτικών πληθυσμών σε χώρες του Κόλπου ή της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας ή της Υεμένης δεν εντάσσεται στον Ιρανικό κίνδυνο των πυρηνικών όπλων αλλά σε κοινωνικούς μετασχηματισμούς κοινωνιών οι οποίες επί δεκαετίες έχουν αποκλείσει μεγάλα μέρη του πληθυσμού τους λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων από τα κέντρα αποφάσεων και επιρροής. Για τους Σαοουδάραβες όμως, όπως στην περίπτωση του Μπαχρέιν, οι Σιίτες αποτελούν πηγή αποσταθεροποίησης των καθεστώτων τους και με λίγα λόγια πράκτορες του Σιιτικού Ιράν. Αυτή η θέση, την οποίαν μπορεί κανείς να αναγάγει σε παράνοια, έχει μετασχηματίσει τις προτεραιότητες ωε αναφορά τη συμπεριφορά της Σαουδικής Αραβίας σε άλλα κινήματα στον Αραβικό κόσμο.
Και το παράδειγμα είναι η Συρία. Αυτή τη στιγμή στη χώρα αυτή υπάρχει ένα κίνημα κατά του Άσαντ για το οποίο έχουν σκοτωθεί ίσως χιλιάδες άνθρωποι. Η Συρία είναι Σουνιτική χώρα αν και η ελίτ είναι Αλεβίτες (είναι κλάδος του σιιτισμού), ένα ισλαμικό δόγμα το οποίο υπάρχει και στην Τουρκία και σε άλλες ισλαμικές χώρες. Οι εξεγερμένοι της Συρίας είναι βέβαια άνθρωποι με δημοκρατικές προσδοκίες αλλά ανάμεσά τους υπάρχει ταυτόχρονα και η Συριακή Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία ήταν πάντα εκτός νόμου και θεωρούσε την οικογένεια Άσαντ εχθρούς της. Ο Άσαντ είναι σήμερα σύμμαχος του Ιράν για λόγους πολιτικής απέναντι στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Επίσης συνεργάζεται με τη Λιβανική Χεζμπολά την οποία προμηθεύει με Ιρανικά όπλα. Η συνεργασία Συρίας Ιράν Χεζμπολά είναι μια συνεργασία σιιτικού περιεχομένου γεγονός το οποίο κάνει το Ριάντ να τοποθετείται κάθετα εναντίον της. Σε αυτόν το «άξονα του κακού» για τους Σαουδάραβες εντάσσεται και η Χαμάς στη Γάζα η οποία παίρνει βοήθεια από το Ιράν. Για πολλούς αναλυτές ένα μέρος της Συριακής εξέγερσης υποδαυλίζεται από το Ριάντ το οποίο θέλει να σπάσει αυτόν το άξονα συνεργασίας τον οποίον θεωρεί κίνδυνο για αυτήν. Το Μάρτιο το Αλ Τζαζίρα μετέδωσε μια ομιλία του Σεΐχη Κουαραντάουι από το Κατάρ ο οποίος σήκωσε τη σημαία της κυριαρχίας των Σουνιτών στη Συρία. Συνέχισε ο Σαουδάραβας ιερωμένος Σαλέχ-Αλ-Λουχαϊντάν λέγοντας «σκοτώστε το ένα τρίτο τον Σύριων για να ζήσουν τα υπόλοιπα δύο τρίτα».
Οι Σαουδάραβες ηγούνται μιας διεθνούς κίνησης για να αδυνατίσουν την Ιρανική οικονομία και να σταματήσουν το πυρηνικό του πρόγραμμα. «Ενώ είναι οι Αμερικανοί οι οποίοι εφαρμόζουν απαγορεύσεις σε διάφορους τομείς, οι Σαουδάραβες στοχεύουν στην καρωτίδα» όπως λέει ο Μαίρ Τζαβεντανφάρ αναφερόμενος στη προσπάθεια του Ριάντ ακόμα και να υπονομεύσει την πετρελαϊκή πολιτική του Ιράν παίρνοντας τους πελάτες του και μειώνοντας τις πωλήσεις του.
Ο πρίγκιπας Τουρκί αλ Φαιζάλ μιλώντας στη βάση Molesworth στην Αγγλία μπροστά σε αμερικανούς και άγγλους στρατιωτικούς εξέφρασε ένα εθνικό δόγμα εθνικής ασφάλειας για τη Σαουδική Αραβία. Το κύριο σημείο της ομιλίας του ήταν ότι: «είναι αδιανόητο ότι κάποια μέρα το Ιράν θα έχει πυρηνικά όπλα και η Σαουδική Αραβία δεν θα έχει», όπως ανέφερε ανώτατος στρατιωτικός σε δημοσιογράφο του Guardian.
Ο πρίγκιπας ήταν Πρέσβης στην Ουάσινγκτον και πολύ καλά δικτυωμένος διεθνώς για να θεωρηθεί η ομιλία του μια απόλυτα προσωπική διατριβή. Είναι πλέον ή βέβαιον ότι η Σαουδική Αραβία έχει θέσει ορισμένες προτεραιότητες τις οποίες δύσκολα θα ακυρώσει μέσα στην συνεχή αναταραχή της περιοχής και την πρόκληση του Ιράν.
Το θέμα της Συρίας είναι μέσα στο μεγάλο αυτό παιγνίδι το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη. Για την Αμερική και την Ευρώπη οι αιματηρές συγκρούσεις στη Συρία είναι μια πρόκληση η οποία ακυρώνει την περίφημη επέμβαση στη Λιβύη για ανθρωπιστικούς λόγους. Είναι προφανές ότι Δυτικές υπηρεσίες έχουν εμπλακεί στο κίνημα κατά του Άσαντ μαζί με την παρέμβαση της Σαουδικής Αραβίας. Στην πραγματικότητα όμως η πτώση του Άσαντ δεν είναι ξεκάθαρο αν θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση της περιοχής ή θα φέρει στο προσκήνιο τη Μουσουλμανική Αδελφότητα με απρόβλεπτες συνέπειες για την Ισραηλινή-Συριακή σύγκρουση. Ο Άσαντ παραμένει ακόμη όρθιος παρ’ όλες τις πιέσεις. Η εσωτερικές ισορροπίες μεταξύ λαϊκών και θεοκρατών δεν έχουν ανατραπεί. Η λαϊκή παράταξη ξέρει ότι μια πολιτική εμφάνιση των Ισλαμιστών θα τους αναγκάσει να αυτό-εξαιρεθούν από την πολιτική σκηνή ή και πολλοί να φύγουν από τη χώρα. Η πτώση του Άσαντ είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα στη Συρία, εκτός αν το Ιράν προκαλέσει μια κάποια σύγκρουση μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ χρησιμοποιώντας τη Χεζμπολά.
Οι ισορροπίες μεταξύ Σαουδικής Αραβίας, Συρίας, Κόλπου, και Ιράν εξελίσσονται στο επίπεδο εσωτερικών κινήσεων αλλά υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες μιας σύγκρουσης εάν ένας από τους δύο βρεθεί να χάνει πολύτιμο έδαφός στη διελκυστίνδα αυτή.
Στην περιγραφή αυτή δεν πρέπει να λείψει η Υεμένη, αν και η ίδια αυτή χώρα δεν αποτελεί ένα μέρος των μεγάλων του Αραβικού κόσμου. Παρ’ όλα αυτά αποτελεί μια πιθανή πηγή μεγάλου κινδύνου και αναταραχής για τη Σαουδική Αραβία η οποία προσπαθεί μήνες τώρα να βρει μία λύση στο θέμα. Μέχρι στιγμής λύση δεν έχει βρεθεί αλλά ήδη υπάρχουν βομβαρδισμοί στόχων στη χώρα από μη-επανδρωμένα αεροπλάνα των ΗΠΑ για την εξόντωση πιθανών κέντρων της Αλ-Κάιντα. Η αναταραχή στην Υεμένη είναι μια υπόθεση οικονομικής και πολιτικής αποτυχίας μιας χώρας με 25 εκατομμύρια κατοίκους οι οποίοι μπορούν να μεταφέρουν τις συγκρούσεις τους στη γειτονική Σαουδική Αραβία. Ήδη υπάρχουν πληροφορίες για μετακινήσεις από την Υεμένη φυλών και ομάδων με σιιτική προέλευση. Η φοβία του Ριάντ για το Ιράν και της κοινωνικής αναταραχής στον περίγυρό του μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική σύγκρουση, περιφερειακή μεν αλλά με τέτοιες οικονομικές επιπτώσεις σε μια παγκόσμια οικονομία η οποία δεν έχει βρει το βηματισμό της, ώστε να μιλάμε για πραγματικό Αρμαγεδδώνα.

Συμπεράσματα

Είναι προσωπική μας άποψη ότι βρισκόμαστε στο τέλος της αρχής της Αραβικής Άνοιξης. Παρ’ όλη την αντεπανάσταση των παραδοσιακών καθεστώτων της Χερσονήσου και της επιρροής τους λόγω του πετρελαίου η αναταραχή θα συνεχιστεί. Ο Καντάφι θα ανατραπεί με κάποιο τρόπο. Είναι χαρακτηριστική η αλλαγή στάσης της Τουρκίας η οποία από αντίθετη στην παρέμβαση του ΝΑΤΟ ανεγνώρισε στις 4/7 την κυβέρνηση της Βεγγάζης. Εάν ο Καντάφι παραμείνει ενεργός ηγέτης, τότε η όλη κατάσταση θα πάρει μια τροπή δίχως προηγούμενο. Θα είναι μια ευθεία αποτυχία του ΝΑΤΟ με απρόβλεπτες συνέπειες για τη συμμαχία αλλά και για το μέλλον της ίδιας της Αραβικής Άνοιξης. Ο Άσαντ είναι επίσης πιθανό ότι θα ανατραπεί με κάποιο τρόπο αν και αυτό θα είναι πιο δύσκολο και μάλλον αιτία πολέμου στην περιοχή. Πολλοί θα ήθελαν την πτώση του Άσαντ, δηλαδή το Ριάντ, οι ΗΠΑ, η ΕΕ αλλά κανείς δεν είναι σε θέση να φανταστεί ποιος και τι καθεστώς θα πάρει τη θέση του. Στην Αίγυπτο οι εκλογές θα γίνουν αυτόν το χρόνο (το Νοέμβριο αντί για το Σεπτέμβριο) με πιθανότητες την εκλογή ενός Προέδρου με κύριο υποστηρικτή το στρατό. Αυτό το οποίο είναι όμως καίριο ζητούμενο είναι η εξέλιξη των κινημάτων προς εκδημοκρατισμό και λαϊκή συγκρότηση των Αραβικών κοινωνιών. Αν αυτό δεν επιτευχθεί, η Αραβική Άνοιξη θα εκτραπεί σε μια νέα αιτία συγκρούσεων κρατών για ανακατατάξεις στις θέσεις ισχύος μεταξύ τους και ταυτόχρονα βέβαια σε νέα φάση συγκρούσεων μεταξύ Δύσης, Ασίας και Αράβων με επίκεντρο το πετρέλαιο και το ρόλο του Ισλάμ στην πολιτική της περιοχής. Η πάρα πάνω ανάλυση είναι μερική διότι δεν καλύπτει την Τουρκία, το Ισραήλ και το Ιράκ. Η δύο πρώτες είναι η εξωτερικοί παράγοντες οι οποίοι ως οι ισχυροί παίκτες της περιοχής θα καθορίσουν και θα καθοριστούν από τις εξελίξεις. Το Ιράκ αποτελεί μια άλλη πηγή αστάθειας, το οποίο με τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου τα οποία διαθέτει θα προκαλέσει το πιθανότερο τη σύγκρουση Ριάντ-Τεχεράνης με την συμμετοχή του Ισραήλ με την πλευρά του Ριάντ.
Η κάθε πρόβλεψη για τις εξελίξεις στην περιοχή είναι ανατρέψιμη από πολλούς και αστάθμητους παράγοντες. Το βέβαιο είναι πως η περιοχή δεν θα επιστρέψει στο προηγούμενο status quo. Η Αραβική Άνοιξη μακροχρόνια θα πετύχει τους στόχους του εκδημοκρατισμού και της απόδοσης ευθυνών στους κυβερνώντες. Το ζητούμενο είναι, μπροστά σε μια συγκρουσιακή εξέλιξη, να μην οδηγηθεί σε εμφυλίους και διάλυση των κοινωνιών σε φατρίες, φυλές και αποτυχημένα κράτη. Μια τέτοια εξέλιξη θα δυναμιτίσει την ασφάλεια της Τουρκίας και του Ισραήλ καθώς και της Ελλάδος και της Ευρώπης στο σύνολό της. Θεωρούμε ότι η ασφάλεια της Ευρώπης θα απειληθεί ουσιαστικά και όχι μόνον όσον αφορά την οικονομική της σταθερότητα.

Νικόλαος Α. Μπινιάρης. Συγγραφέας 18/7/2011