Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012

Κλιμακώνεται το ελληνικό δράμα.

του Κώστα Μελά

1.
Η κυβέρνηση Σαμαρά οριστικοποιεί τα μέτρα του «πακέτου» των 11,9 δισ. ευρώ για τη διετία 2013-2014  σύμφωνα με τις επιταγές αλλά και  την καθοδήγηση της τρόικας. Αυτό μεταφράζεται ότι η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει με βάση τις αντιλήψεις της τρόικας να λάβει άμεσα περιοριστικά μέτρα, τα οποία θα πρέπει να  είναι «ποιοτικώς ορθά» , δηλαδή να  έχουν μόνιμο χαρακτήρα  και όχι  «ποιοτικώς αμφιλεγόμενα», δηλαδή μέτρα που δεν θα έχουν άμεσα και διαρκή αποτελέσματα.   Στην περίπτωση που  θα μπορέσουν να  υπάρξουν τέτοια μέτρα , δηλαδή «αμφιλεγόμενα ποιοτικά»(κάτι το εντελώς φυσιολογικό) το ύψος τους πρέπει να είναι πολλαπλάσια του επιδιωκόμενου αποτελέσματος. Άλλωστε η μέχρι σήμερα ακολουθούμενη πολιτική είχε αυτό τον χαρακτήρα . Σύμφωνα με τους  υπολογισμούς του Υπουργείου Οικονομικών , ήδη έχουν επιβληθεί μέτρα (2010-2012)  στον ελληνικό λαό της τάξης των 49 δισ. ευρώ ή 22,6 % του ΑΕΠ  . Το πιθανότερο είναι τα μέτρα να ανέλθουν στο ύψος των 54 δις ευρώ ή το 24,9%  μέχρι το τέλος του 2012 αν τηρηθεί επακριβώς το πρόγραμμα του Μνημονίου 2.  Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι για τα έτη 2010 -2011 , περίοδο που έχουμε τα στοιχεία  ,ανέρχεται : μείωση στο  πρωτογενές  έλλειμμα κατά 19464 εκ ευρώ . Στο γενικό έλλειμμα το αποτέλεσμα είναι της τάξεως των 16538 εκ ευρώ. Για το 2012 προβλέπεται μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος κατά 2,5 δις ευρώ  και στο γενικό έλλειμμα περίπου 3,2 δις ευρώ.
 Έτσι, η απόδοση των μέτρων το 2010 ήταν 49% (ελήφθησαν συνολικά περιοριστικά μέτρα ύψους 23,5 δισ. για μείωση του ελλείμματος κατά 11,7 δισ.), για το 2011 η απόδοση της προσαρμογής είναι 35% (μέτρα 22 δισ. για μείωση του ελλείμματος κατά 7,5 δισ.), ενώ για το 2012 η απόδοση θα είναι μόλις 22,5% (μέτρα 9,3 δισ. για μείωση του ελλείμματος κατά 2,1 δισ.). Απλά αναφέρουμε ότι  το Μνημόνιο της Ιρλανδίας έχει να επιδείξει πολύ καλύτερες αποδόσεις προσαρμογής: 63% την πρώτη χρονιά, 82% τη δεύτερη χρονιά και 68% την τρίτη χρονιά. Η έλλειψη αποτελεσματικότητας που εμπεριέχεται στο οικονομικό πρόγραμμα είναι πασιφανής και από αυτή την οπτική. Συγχρόνως  δείχνει με αρκετή σαφήνεια ότι ακόμα και αυτό  το πρόγραμμα είχε συνταχθεί με διαφορετικό τρόπο και τα μέτρα είχαν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα οι συνέπειες στην κοινωνία θα ήταν  πολύ  λιγότερο επώδυνες. Τώρα αν σε όλα τα παραπάνω συνυπολογίσουμε  τα νέα μέτρα ύψους 11,8 δισ. ευρώ τα οποία αντιστοιχούν στο 5,5% του ΑΕΠ,  αυξάνονται οι συνολικές απώλειες  της κοινωνίας αλλά και της οικονομίας (διότι τα ποσά αποσύρονται από το εισοδηματικό κύκλωμα)  από τις περικοπές και την φοροεπιδρομή  σε 60,8 δισ. ευρώ, ή 28,1% του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα υπολογίζεται σε περίπου 25 δις ευρώ.


2.

Παρά το διεθνές «μορατόριουμ» δηλώσεων κατά της Ελλάδας που ισχύει εδώ και σχεδόν έναν μήνα για λόγους μάλλον άσχετους προς την πραγματική κατάσταση της χώρας, η εικόνα που διαμορφώνεται διεθνώς για την Ελλάδα επιδεινώνεται διαρκώς.
Μπορεί οι ευρωπαίοι πολιτικοί να μην προβαίνουν πλέον σε δηλώσεις , όμως εξακολουθούν να υπάρχουν οι οικονομικές αναλύσεις οι οποίες ούτε μια στιγμή δεν έχουν σταματήσει να κυκλοφορούν και μάλιστα όλες να είναι επιβαρυντικές για τις προοπτικές του οικονομικού προγράμματος που εφαρμόζεται εδώ και τρία χρόνια στην ελληνική οικονομία . Η ευφορία που υπήρξε(;) στα κυβερνητικά κλιμάκια μετά το ταξίδι  Σαμαρά στην Εσπερία έχει μετατραπεί σχεδόν σε απόγνωση με την διαμορφούμενη πραγματικότητα.  Σε όλους πλέον είναι γνωστό ότι ,εκ παραλλήλου η ηγεσία της τρόικας, κυρίως δε οι εκπρόσωποι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), έχει ατύπως ενημερώσει το υπουργείο Οικονομικών ότι με βάση τις ως σήμερα δεσμεύσεις της ελληνικής πλευράς δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να χαρακτηρίσουν το δημόσιο χρέος της χώρας βιώσιμο με χρονικό ορίζοντα το 2020. Αυτό  για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με τα νέα μέτρα των 11,8 δις τα οποία θεωρούν δεδομένο ότι θα εφαρμοστούν αλλά με μια σειρά άλλων οικονομικών μεταβλητών  οι οποίες είναι ουσιαστικές για την θετική έκβαση του εγχειρήματος. Συγκεκριμένα πρόκειται για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ , την δυνατότητα δημιουργίας συνεχούς ,διαχρονικά , πρωτογενούς πλεονάσματος , τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις . Οι συγκεκριμένες μεταβλητές δεν υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο των ασκούντων την οικονομική πολιτική , δεν λειτουργούν υπό διαταγές δηλαδή όπως τα περιοριστικά μέτρα της τρόικας, αλλά υπό προϋποθέσεις και σε βάθος χρόνου δεδομένου ότι  αποτελούν μέρος δημιουργικής διαδικασίας ανόρθωσης της οικονομίας.   Συνεπώς το μεγάλο πρόβλημα είναι το πώς θα χαρακτηριστεί στην έκθεση της τρόικας το ζήτημα του ελληνικού δημοσίου χρέους. Και αυτό διότι αν το ΔΝΤ,  χαρακτηρίσει το ελληνικό χρέος μη βιώσιμο θα πρέπει να διακοπούν αυτομάτως οι χρηματοδοτήσεις προς την Ελλάδα, από τη μεριά του ΔΝΤ βέβαια , με όσα εφιαλτικά αυτό θα συνεπαγόταν τόσο για την ελληνική όσο και για την παγκόσμια οικονομία, η οποία κάθε άλλο παρά ανεπηρέαστη θα έμενε από μια μείζονα κρίση στη ζώνη του ευρώ. Εκτός αν η ΕΕ και η ΕΚΤ αναλάβουν το χρηματοδοτικό κενό είτε με νέο χρηματοδοτικό πακέτο είτε με «κούρεμα» των δανείων που έχουν χορηγήσει στην Ελλάδα με το πρώτο πακέτο οι Ευρωπαϊκές Χώρες είτε με κούρεμα των ελληνικών ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ. Εδώ αρχίζουν μια σειρά νέων προβλημάτων που οδηγούν σε κλιμάκωση του ελληνικού δράματος.
Όμως όλοι γνωρίζουμε και συνεπώς και  οι εκπρόσωποι της τρόικας  (αν δεν έχουν λάβει ατύπως εντολή) ότι ως τις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ θα πρέπει να αποφύγουν οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να δημιουργήσει ανησυχίες ως προς τις προοπτικές της παγκόσμιας (άρα και της αμερικανικής) οικονομίας. Συγχρόνως οι αδηφάγες αγορές έχουν  αρχίσει να αδημονούν κάτι που απαιτεί γρήγορες αποφάσεις , ο χρόνος είναι χρήμα.
Από τον Νοέμβριο και μετά πάντως τα πράγματα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα το σενάριο είναι ένα , μοναδικό και πολύ δύσκολο,  και έχει να κάνει  με την βιωσιμότητα του ελληνικού δημοσίου χρέους : θα αρχίσουν  συζητήσεις για το τι μπορεί να γίνει ώστε να καταστεί εκ νέου το ελληνικό δημόσιο χρέος βιώσιμο για να παραμείνει η Ελλάδα στη ζώνη του ευρώ. Εδώ θα έχουμε πολιτικές συγκρούσεις μεταξύ ΔΝΤ και Ευρωπαίων.  Οι εξελίξεις είναι δύσκολες να προβλεφθούν . Θεωρώ πάντως ότι  για το ζήτημα θα βρεθεί  μια λύση διότι αυτό επιβάλει η κατάσταση που επικρατεί στην Ευρωζώνη και ειδικά η κατάσταση στην Ισπανία και στην Ιταλία.   Η ελληνική περίοδος των παθών θα συνεχισθεί όσο δεν λαμβάνονται ριζικές αποφάσεις για την γενικότερη ευρωπαϊκή κατάσταση. Εννοείται ότι δεν αφορούν  μόνο στις χώρες που έχουν προβλήματα χρέους αλλά και για εκείνες που παρουσιάζουν υπέρμετρα πλεονάσματα. Για να επανέλθουμε τώρα στα ελληνικά ζητήματα θα πρέπει να σκεφτούμε  τι θα γίνει με την δόση των 31,5 δις ευρώ. Νομίζω ότι και εδώ  θα επιχειρηθεί μια μεσοβέζική  λύση .  Το πιθανότερο είναι να δοθεί εκείνο το ποσό που χρειάζεται για την κάλυψη των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας  και πιθανά ένα μέρος του ποσού που πηγαίνει για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.      



3.
Είναι απολύτως βέβαιον ότι τα μέτρα θα δοκιμάσουν τις αντοχές του πολιτικού συστήματος και της ίδιας της κοινωνίας, γιατί είναι, σχεδόν στο σύνολό τους, εξαιρετικά σκληρά και οριζόντια και πρωτίστως αναποτελεσματικά  διότι παρά τα όσα υποστηρίζονται δεν εμπεριέχονται σε αυτά εγγενείς αναπτυξιακές διαστάσεις.
Οι αρχηγοί των κυβερνητικών κομμάτων κινούνται σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που περιέγραφαν στους πολίτες προκειμένου να εξασφαλίσουν την ψήφο τους. Η στροφή αυτή   που πραγματοποίησαν αναμένεται να ενισχύσει την κρίση αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος Από την πλευρά τους, οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν ολοένα μεγαλύτερο λογαριασμό, που δοκιμάζει τις αντοχές όσων δεν έχουν ενταχθεί στα όλο και ενισχυόμενα κυκλώματα  της παραοικονομίας ή δεν έχουν διεθνοποιήσει έγκαιρα τις οικονομικές δραστηριότητες και τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Κώστας  Μελάς  26.09.2012.

Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου 2012

Η έκθεση της Τρόικας και η νέα δόση.


του Κώστα Μελά.

-Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέτουν ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση για το ελληνικό ζήτημα την έκθεση της τρόικα, η οποία δείχνει να καθυστερεί και δεν αποκλείεται να αργήσει μέχρι και το Νοέμβριο. Μπορούμε να αντέξουμε τόσο χωρίς χρήματα αφού από την έκθεση εξαρτάται και η καταβολή της υπερ-δοσης των 31,5 δις;

Η απόφαση για την  εκταμίευση της δόσης σύμφωνα με τις τρέχουσες εξελίξεις , θα γίνει ή κατά τη διάρκεια του eurogroup  της 8ης Οκτωβρίου 2012 ή στη σύνοδο κορυφής την 18η Οκτωβρίου. Η έκθεση της τρόικας επί της ουσίας είναι μια περαιτέρω πίεση  για την  έγγραφη συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης σε μια σειρά συγκεκριμένα  μέτρα έτσι ώστε να υπάρχει η διεθνής δέσμευση της χώρας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνονται δύο στόχοι: η Ελλάδα δεσμεύεται σε διεθνές επίπεδο εγγράφως , και οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν στα χέρια τους μια έγγραφη και λεπτομερέστατη συμφωνία την οποία μπορούν να την χρησιμοποιήσουν κατά το δοκούν και κυρίως για εσωτερική κατανάλωση κατά την διάρκεια των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Η πίεση γίνεται μέσω της τρόικας και όταν επιχειρείται , αν επιχειρείται , από την κυβέρνηση να μεταφερθεί σε πολιτικό επίπεδο , αμέσως όλοι οι πολιτικοί εταίροι παραπέμπουν το ζήτημα στα αποτελέσματα του τεχνικού ελέγχου . Έχουν δημιουργήσει ένα τέτοιο σύστημα που σε παραπέμπει μόνο στην εφαρμογή του προγράμματος και μόνο. Μάλιστα όπως έχουμε αναφέρει πολλάκις ποτέ στην ιστορία του ΔΝΤ το ταμείο δεν έχει παραδεχθεί ότι κάποιο πρόγραμμά του ήταν λανθασμένο.


-Αν πάρουμε τη δόση που θα πάνε τα χρήματα; Θα υπάρξει ανακούφιση για τον Έλληνα ή σε δύο μήνες που θα περιμένουμε την επόμενη θα συζητάμε πάλι για νέα μέτρα;

Τώρα από τη δόση των 31,5 δις ευρώ τα 25 δις ευρώ θα πάνε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών . Τα υπόλοιπα υποτίθεται ότι πρέπει να καλύψουν υποχρεώσεις του κράτους προς την αγορά οι οποίες έχουν φθάσει στα 6,7 δις ευρώ. Έχω σοβαρές αμφιβολίες ότι αυτό θα συμβεί με τις απίστευτες ανάγκες που έχει το κράτος σε άλλους τομείς. Πάντως δεν θα υπάρξει πρόβλημα διότι όπως σας είπα τα χρήματα αυτά, κατά 80,0% , δεν καλύπτουν ανάγκες γενικής λειτουργίας του κράτους. Συνεπώς δεν πρόκειται να υπάρξει καμία ανακούφιση και όπως σωστά αναφέρεται σε λίγο θα  στηθεί εκ νέου  το ίδιο πολυπαιγμένο   σκηνικό. Χωρίς να αποκλείουμε η λήψη νέων μέτρων θα  πρέπει να αντιληφθούμε ότι θα πρέπει να  εφαρμοστούν τα μέτρα που θα ληφθούν τώρα και για τα οποία συζητούμε .  Τα μέτρα αυτά κατά την άποψή μου  θα οδηγήσουν σε τέτοιες κοινωνικές διεργασίες με συγκεκριμένες πολιτικές εκφάνσεις. Κάτι που ταλανίζει από τώρα τους τρεις κυβερνητικούς εταίρους.   



-Γιατί η τρόικα επιμένει σε εργασιακές ανατροπές σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα; -Έρευνες το τελευταίο χρονικό διάστημα διατυπώνουν τη μεγάλη οικονομική αιμορραγία στο εισόδημα του Έλληνα επισημαίνοντας είτε πως χάσαμε τα μισά μας λεφτά από το 2008 μέχρι σήμερα είτε πως επιστρέψαμε σε εισοδήματα του 1978. Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση; Πόσο μπορεί να αντέξει η κοινωνία πέμπτο χρόνο ύφεσης;


Παρακολουθούμε όλοι έκπληκτοι ,μια δημοσιονομική προσαρμογή που δύσκολα κανείς την εντάσσει σε οποιαδήποτε θεωρία της οικονομικής πολιτικής: περισσότερο ομοιάζει με εκτέλεση διοικητικής εντολής με συγκεκριμένους  στόχους.  Τούτο λέγεται μετά λόγου γνώσεως και με βάση τα πορίσματα της θεωρίας της οικονομικής πολιτικής. Παραβιάζεται κατ’ αρχάς ,η  βασική αρχή της οικονομικής πολιτικής ,σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των μέσων πολιτικής πρέπει να είναι ίσος με τον αριθμό των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν.
Το αποτέλεσμα είναι η ασκούμενη οικονομική πολιτική να  είναι εξ’ αρχής  αναποτελεσματική , και ως εκ τούτου επιβαρυντική ουσιαστικά για τη λειτουργία της  οικονομίας στο σύνολό της . Όμως αξίζει να πούμε δύο λόγια για το τι σημαίνει , σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, αποτελεσματική οικονομική πολιτική . Σημαίνει αφενός ότι υπάρχει σημαντικά μεγάλη πιθανότητα να επιτευχθούν οι τιθέμενοι στόχοι (δεδομένου του καθεστώτος αβεβαιότητας εντός του οποίου λειτουργεί η οικονομία) και η επίτευξη αυτή θα γίνει με το μικρότερο δυνατό κόστος. Το κόστος μετριέται σε μονάδες ευημερίας οι οποίες μεταφράζονται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης , σε ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ , σε ποσοστό ανεργίας και σε άλλα ακόμα μεγέθη οικεία στους οικονομολόγους. Επειδή όμως όλα τα μεγέθη στην οικονομία παρουσιάζονται ως κόστη ευκαιρίας , είναι φανερό με βάση τη θεωρία ότι μια οικονομική πολιτική που δεν υπακούει στους κανόνες του θεωρητικού υποδείγματος ex principio , θα έχει μεγαλύτερο κόστος από την ωφέλεια που αναμένεται να προκαλέσει στο μέλλον.
 Αν μεταφέρουμε τα παραπάνω στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας διαπιστώνουμε τα ακόλουθα:  το πρωταρχικό και παρασάγγας σημαντικότερο κόστος είναι αυτό της ανεργίας (24,0% το 2012).Ακολουθούν και άλλα: η μείωση της αγοραστικής δύναμης των ελλήνων πολιτών (ήδη έφθασε στα επίπεδα του τέλους της δεκαετίας του 1970) η  απαξίωση της ακίνητης και κινητής περιουσίας  των ελλήνων πολιτών (οι μειώσεις των τιμών των ακινήτων και όλων των άλλων περιουσιακών στοιχείων : από τα αυτοκίνητα μέχρι όλες τις κινητές αξίες), δυσπραγία και χαμηλό επίπεδο παρεχομένων πάσης φύσεως υπηρεσιών του δημοσίου  , σημαντική καταστροφή οικονομικών πόρων (κλείσιμο επιχειρήσεων, συγχωνεύσεις τραπεζικού συστήματος ) κτλ. Το όφελος  το οποίο γενικά ταυτίζεται  με την  μη ουσιαστική  πτώχευση , θα πρέπει να γίνει  συγκεκριμένο . Δηλαδή  ποιο είναι το αποδεκτό κατώτατο σημείο ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας για τους ασκούντες την οικονομική πολιτική;   Εδώ οι ασκούντες την οικονομική πολιτική δεν απαντούν,  η ανάκαμψη της οικονομίας μετατίθεται πάντοτε  για αργότερα, αλλά πόσο αργότερα; 
Οι ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας της οποίες προσπαθούν να εξισορροπήσουν οι χαράσσοντες και ασκούντες την οικονομική πολιτική είναι:  ανισορροπία δημοσιονομικού ελλείμματος , ανισορροπία ΔΧ/ΑΕΠ , ανισορροπία ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. Σύμφωνα με τη θεωρία θα έπρεπε να διαθέτουν τουλάχιστον τρία μέσα οικονομικής πολιτικής (πχ επιτόκιο, συναλλαγματική ισοτιμία, δημόσιες δαπάνες, φορολογικοί συντελεστές, πραγματικό μισθό κτλ ). Σε διαφορετική περίπτωση οι στόχοι μπορεί να εμφανίζονται λογικά αντιφατικοί και πρακτικά αλληλοσυγκρουόμενοι.  Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί το ακόλουθο:  ο περιορισμός της ζήτησης που απαιτείται για την εξισορρόπηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν συνάδει με την άνοδο της δραστηριότητας που επιβάλλει η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων. Μάλιστα τα πράγματα καθίστανται δυσμενέστερα όταν αυτές οι πολιτικές επιβάλλεται να έχουν αποτέλεσμα σε τόσο βραχύ διάστημα που καμιά οικονομία δεν το έχει καταφέρει. Είναι γεγονός ότι η εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική μέσα στο πλαίσιο του δευτέρου μνημονίου και των επιταγών των εφαρμοστικών νόμων οφείλει να επιτύχει ένα ευρύ φάσμα ενδιαμέσων στόχων, η επίτευξη των οποίων είναι προϋπόθεση για την επαναφορά της οικονομίας σε ισορροπία και ακολούθως σε τροχιά διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Οι διαμορφωτές του Μνημονίου   οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα έχουν στη διάθεσή τους όμως  ένα μόνο μέσο άσκησης πολιτικής ,τον ονομαστικό μισθό,  και καλούνται με τον μισθό να εξισορροπήσουν όλες τις ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας. Είναι άξιον να αναφερθεί ότι από τα 11,5 δις ευρώ (καθαρά) νέα μέτρα , τα 9,0 δις ευρώ αφορούν σε μισθούς –συντάξεις – προνοιακά επιδόματα και μόνο 2,5 δις σε μείωση λειτουργικών δαπανών του δημοσίου. Συνολικά την περίοδο 2010-2011 οι περικοπές των συντάξεων και οι μειώσεις των μισθών ανήλθαν αθροιστικά σε 16,2 δισ. ευρώ (ή 8% του ΑΕΠ). Δηλαδή σχεδόν η συνολική  μείωση των πρωτογενών δαπανών του δημοσίου (2009: -10,4% , 2011: -2,2%) προήλθε από τις μειώσεις των ονομαστικών αμοιβών της εργασίας.
Μάλιστα διαθέτουν και χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο μέσο που οι κυβερνήσεις αποφεύγουν να χρησιμοποιούν  λόγω της αναποτελεσματικότητάς του και συνεπώς του υψηλού κόστους του στη γενικότερη λειτουργία της συνολικής οικονομίας .  Η συνεχής μείωση των ονομαστικών μισθών μόνο σε οικονομίες όπου δεν λειτουργούν συλλογικές συμβάσεις και είναι κρατικοποιημένες και αυταρχικές μπορούν να επιβληθούν διοικητικά. Διαφορετικά δεν υπάρχει τρόπος να επιβληθεί ομοιόμορφη μείωση των ονομαστικών ρυθμών.
Η στενότητα μέσων άσκησης της οικονομικής πολιτικής οφείλεται στον πρόσθετο λόγο ότι η συμμετοχή της χώρας στη νομισματική ένωση την αποστερεί ορισμένων βασικών μέσων οικονομικής πολιτικής τα οποία στην τρέχουσα συγκυρία θα βοηθούσαν στην εξισορρόπηση και συμβιβασμό κάποιων στόχων. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η χώρα πρέπει να οδηγηθεί στον γκρεμνό, επειδή η νομισματική ένωση κατά τρόπο λανθασμένο και αντεπιστημονικό , έχει θεσπίσει να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο.








-Έκθεση τρόικας, αμερικανικές εκλογές, ολλανδικές εκλογές και μια σειρά από άλλα γεγονότα καθορίζουν τις εξελίξεις μέχρι το Νοέμβριο. Πόσο εξαρτάται η Ελλάδα από αυτά και τι θα μπορούσε να πάει στραβά;

Έχω την γνώμη ότι το ελληνικό ζήτημα  βρίσκεται σε κατάσταση ανακωχής μέχρι να αποφασισθεί τι θα γίνει με τα ζητήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Παράλληλα όπως έχω πολλάκις αναφέρει , το ζήτημα των αμερικανικών εκλογών επίσης λειτουργεί με τρόπο αποτρεπτικό για οποιοδήποτε ενέργεια που θα δυσκόλευε περαιτέρω την ελληνική κατάσταση. Τώρα την  επερχόμενη περίοδο το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι ένα από τα ζητούμενα.    


-Πολλές είναι το τελευταίο διάστημα οι θετικές τοποθετήσεις για την ελληνική προσπάθεια από κορυφαίους Ευρωπαίους αξιωματούχους (Μέρκελ, Σόιμπλε, Ρομπάι κλπ). Προς τι αυτή η αλλαγή κλίματος και πόσο μπορεί να κρατήσει ;

Νομίζω ότι αυτή η συμπεριφορά συνάδει με όσα παραπάνω έχουμε ήδη αναφέρει και με την περίοδο ανακωχής που βρίσκεται το ελληνικό ζήτημα. Το πόσο μπορεί να κρατήσει είναι υποκείμενο πολλών απρόβλεπτων παραγόντων.



-Ολοένα και αυξάνονται τα σενάρια για ένταξη στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης και άλλων χωρών όπως η Ισπανία. Πόσο μπορεί να αντέξει αυτός ο μηχανισμός και τι μπορεί να σημαίνει για τη χώρα μας η ένταξη και άλλων χωρών σε αυτόν; 

Ο μηχανισμός υπολογίζεται ότι μπορεί να αντέξει σίγουρα την Ισπανία . Για την Ιταλία είναι συζητήσιμο . Όμως το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο η αντοχή του μηχανισμού αλλά το πώς μπορεί να λειτουργεί η ΕΕ όταν σχεδόν οι μισές χώρες της θα βρίσκονται σε καθεστώς επιτήρησης. Θεωρώ ότι δεν μπορεί να προχωρήσει η ΕΕ με αυτό τον τρόπο.


-Ποια είναι η διεθνής εμπειρία από το μέτρο των ελεγχόμενων οικονομικών ζωνών και τι παγίδες κρύβει η εφαρμογή του στην Ελλάδα;

Η απάντηση  δεν μπορεί να δοθεί γενικά διότι οι εμπειρίες είναι πολλαπλές και αφορούν σε χώρες του τρίτου κόσμου. Η γείτονα Τουρκία έχει τουλάχιστον 21 τέτοιες ζώνες. Το ότι αφορούν μέχρι τώρα σε χώρες του τρίτου κόσμου δείχνει στην πραγματικότητα  σε τι συνίστανται   αυτές οι ζώνες. Στην ΕΕ υπάρχουν τέτοιες ζώνες μόνο στην Πολωνία. Συγκεκριμένα λειτουργούν 14 τέτοιες ζώνες. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του διεθνούς τύπου οι συνθήκες εργασίας σε πολλές από αυτές τις ζώνες προσομοιάζουν προς τις αντίστοιχες κινέζικες. (The Guardian 23. July 2012).  Σύμφωνα με πληροφορίες η τρόικα δεν  δέχεται να δημιουργηθούν τέτοιες ζώνες στην Ελλάδα σε αντίθεση με τον υπουργό Κ .Χατζιδάκη  που θεωρεί αποτελούν ένα μέσο ανάπτυξης της οικονομίας. Πάντως το ότι συζητείται η εφαρμογή ελεύθερων οικονομικών ζωνών σε μια αναπτυγμένη χώρα μέλος της ευρωζώνης σηματοδοτεί μια νέα και όχι σύμφωνη με την μέχρι τώρα, αντίληψη  για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Θα πρέπει πάντως να περιμένουμε για κάτι το συγκεκριμένο.


Κ.ΜΕΛΑΣ   12.09.2012 Εφημερίδα Η ΝΙΚΗ.

Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου 2012

Η κατάρρευση του Κανόνα Χρυσού – Συναλλάγματος.


του Κώστα Μελά.

Η κατάρρευση του Κανόνα Χρυσού - Συναλλάγματος (Gold Exchange Standard) συντελέσθηκε ουσιαστικά με την αποχώρηση της Μ. Βρετανίας τις 21 Σεπτεμβρίου 1931. Στις 25 Μαΐου 1925 η στερλίνα επέστρεψε  στο μηχανισμό του Κανόνα Χρυσού - Συναλλάγματος  με την προπολεμική ισοτιμία έναντι του δολαρίου που ήταν της τάξεως των 4,86 δολαρίων. Πρόκειται για την επιβολή  της συγκεκριμένης ισοτιμίας η οποία αντανακλούσε κατά τρόπο απόλυτο την  άποψη του Διοικητή της Τραπέζης της Αγγλίας Montagu Norman ,η οποία τόσες πολλές κριτικές έχει δεχτεί από τότε. Οι περισσότερες κριτικές συγκλίνουν στο ότι η επιλεγείσα ισοτιμία ήταν πολύ υπερτιμημένη σε σχέση με τις παραγωγικές ικανότητες της ΜΒ . Έχω την εντύπωση, όμως,  ότι το πρόβλημα συνίστατο στην επιλογή οποιασδήποτε  ισοτιμίας. Ουσιαστικά ήταν λανθασμένη η επιλογή οποιασδήποτε σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας.
 Με την επιστροφή της στερλίνας στο μηχανισμό , ουσιαστικά ενδυνάμωσε και έθεσε σε πραγματική λειτουργία το μηχανισμό με τη σταδιακή είσοδο σειράς νομισμάτων. Μέχρι τότε  ελάχιστα νομίσματα – των ΗΠΑ και του Μεξικού – ήταν συνδεδεμένα με τον χρυσό. Στα τέλη του 1928 ο αριθμός των νομισμάτων που είχαν εισέλθει στο μηχανισμό ήταν 31. Μεταξύ αυτών και η δραχμή.
Έως το τέλος της άνοιξης του 1931, η ύφεση από πολλές πλευρές, εμφανιζόταν ως μια συνηθισμένη κατάσταση η οποία μπορούσε να ερμηνευτεί με βάση τη θεωρία των οικονομικών και των επιχειρησιακών κύκλων.  Ένας αριθμός από τις χώρες παραγωγής πρωτογενών προϊόντων είχαν εγκαταλείψει τον κανόνα χρυσού, αλλά καμία από τις μεγάλες χώρες δεν είχε εκφρασθεί εναντίον του. Έτσι ο κανόνας χρυσού αποτελούσε το αποδεκτό πλαίσιο στη Δυτική Ευρώπη και την Αμερική. 
Η εγκατάλειψη του συστήματος από τη αγγλική στερλίνα , την  οδήγησε σε υποτίμηση της αξίας της σε σχέση με τα νομίσματα που ακόμα βασίζονταν στον Κανόνα  Χρυσού. Για να μην υποστούν απώλειες στις εμπορικές τους συναλλαγές , λόγω αυτής  της υποτιμήσεως  πολλές  χώρες ακολούθησαν αμέσως την Μ. Βρετανία καταργώντας τον Κανόνα Χρυσού. Στο τέλος του 1932,  32 χώρες  είχαν αποχωρήσει από το σύστημα και είχαν εισέλθει σε καθεστώς ελεύθερης διακύμανσης των νομισμάτων τους σε σχέση με τον χρυσό:  , οι Σκανδιναβικές χώρες , η  Πορτογαλία, η Αίγυπτος, σχεδόν ολόκληρη η Λατινική Αμερική , η Ιαπωνία και όλες Βρετανικές αποικίες ή χώρες της Κοινοπολιτείας  εκτός από τη Νότια Αφρική . Μόνο η Γαλλία και οι ΗΠΑ από όλα τα μεγάλα έθνη, και το Βέλγιο, η Ολλανδία και Ελβετία από τα μικρότερα κράτη διατηρούσαν  τον Χρυσό Κανόνα.
Αφού η Βρετανία άφησε τον χρυσό τον Σεπτέμβρη του 1931, ο διεθνής πανικός και οι ασφυκτικές πιέσεις συγκεντρώθηκαν  στις ΗΠΑ . Μέχρι τα τέλη του Ιουνίου 1932  περίπου  $2000 εκατ. σε χρυσό εγκατέλειψαν  την χώρα . Για να σταματήσει η κρίση οι Αμερικανικές νομισματικές αρχές αναγκάστηκαν να  εφαρμόσουν μια βίαιη αντιπληθωριστική πολιτική κάτι που οδήγησε στην περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και σε  ακόμα βαθύτερη πτώση του ΑΕΠ.  Η εγκατάλειψη της σταθερής ισοτιμίας του δολαρίου έναντι του χρυσού  κρίθηκε ότι αποτελούσε το αναγκαίο μέσο το οποίο μαζί με την συστηματική κυβερνητική παρεμβατική  δράση θα προσέφερε  ανακούφιση στις ζοφερές  οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες  που υπήρχαν στο εσωτερικό της χώρας  πέρα  από κάθε επιφανειακή δυσκολία  του ισοζυγίου πληρωμών. Τελικά, στις 20 Απριλίου 1933, οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν τη σταθερή ισοτιμία του δολαρίου με τον χρυσό . Η εγκατάλειψη του χρυσού από τις ΗΠΑ συνιστά  το τυπικό τέλος του Χρυσού Κανόνα.
 Τον επόμενο χρόνο εμφανίζεται ένας  αριθμός από περιφερειακά νομισματικά συστήματα τα οποία πολώνονται  γύρω από μερικές μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις . Έτσι παρουσιάζονται  νομισματικοί μηχανισμοί γύρω από τη στερλίνα, που συγκεντρωνόταν στη Βρετανία, γύρω από το δολάριο, που είχε επικεφαλή τις ΗΠΑ και αποτελείτο κυρίως  από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, τον νομισματικό μηχανισμό  της κεντρικής και βορειοανατολικής Ευρώπης στον οποίο η Γερμανία έπαιζε  ηγετικό ρόλο, τη νομισματική περιοχή του γεν στην Άπω Ανατολή η οποία κυριαρχείτο από την Ιαπωνία, και το χρυσό  bloc στη δυτική Ευρώπη. Τα απομεινάρια του Χρυσού Κανόνα δεν είχαν μακροχρόνια ύπαρξη. Όσο η πτώση του διεθνούς εμπορίου  συνεχιζόταν και οι πιέσεις του ισοζυγίου πληρωμών αυξάνονταν , άρχιζαν οι αμφιβολίες για την ικανότητα των χωρών του κανόνα χρυσού να αντέξουν και να μην προβούν στην εγκατάλειψη της σταθερής ισοτιμίας με τον χρυσό , υποτιμώντας τα νομίσματά τους.  Ως αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της επιθετικής  κερδοσκοπίας. Το Βέλγιο ήταν το πρώτο που υποτίμησε το νόμισμα του 28% τον Μάρτιο του 1935. Τα άλλα μέλη του χρυσού bloc ακολούθησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1936. Η Γαλλία υποτίμησε 30% και η Ελβετία περίπου με το ίδιο ποσοστό. Η Δανία περίπου στο 20,0% .
Το πρώτο συμπέρασμα το οποίο συνάγεται από  την κατάρρευση του συστήματος Κανόνα  Χρυσού  Συναλλάγματος, είναι ότι αυτή οφείλεται στην αποχώρηση από το σύστημα του νομίσματος – πυλώνα , της αγγλικής στερλίνας. Όπως είδαμε και πριν από  την αποχώρηση της στερλίνας είχαμε νομίσματα περιφερειακών – μικρών χωρών , τα οποία είχαν ήδη αποχωρήσει αλλά και μετά είχαμε νομίσματα που επιχείρησαν  να διατηρήσουν  τη σταθερή τους ισοτιμία με τον χρυσό . Όμως το σύστημα ουσιαστικά διαλύθηκε με την αποχώρηση της αγγλικής στερλίνας. Δηλαδή του νομίσματος της κυρίαρχης μέχρι τότε χώρας στο διεθνή προσκήνιο.
Όμως τι είναι αυτό που οδήγησε την Μ. Βρετανία  να αποσύρει το νόμισμά της από ένα μηχανισμό που η ίδια επέβαλλε τον 19ο αιώνα και πρωταγωνίστησε στην επαναφορά του στις αρχές της δεκαετίας του 1920; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη  από ότι η απόσυρση συνδέεται ευθέως με το υπερβάλλον  κόστος που προκαλεί η διατήρηση της σταθερής ισοτιμίας στην οικονομική αποτελεσματικότητα   σε μια τυπική ανάλυση κόστους – οφέλους.

Πράγματι , στα διάφορα υπομνήματα που παρουσίασαν  την  περίοδο του 1931 οι διοικούντες την Τράπεζα της Αγγλίας, αναφέρονταν συστηματικά και επανειλημμένα στο μεγάλο κόστος  που προκύπτει από τη διατήρηση της στερλίνας στον κανόνα χρυσού. Σε τι συνίστατο αυτό το μεγάλο κόστος για την Τράπεζα της Αγγλίας; Είναι πρόδηλο ότι για την κεντρική τράπεζα αυτό που την ενδιέφερε πρωτίστως ήταν η κατάσταση του χρηματοπιστωτικού τομέα της χώρας. Η ακολουθούμενη οικονομική πολιτική της δημοσιονομικής  προσαρμογής που ακολουθούσε μέχρι τότε η δεύτερη κυβέρνηση  συνασπισμού Ramsay MacDonald ( αποτελούμενη από τα κόμματα :  Εργατικό – Συντηρητικό- Φιλελεύθερο – Εθνικοφιλελεύθερο ) ήταν απολύτως αποδεκτή από την Τράπεζα της Αγγλίας .  Μάλιστα σύμφωνα με τις θεωρητικές απόψεις που επικρατούσαν τότε ( αλλά και σήμερα)…το πρώτο πράγμα που κοιτούν οι ξένοι επενδυτές είναι η κατάσταση του προϋπολογισμού της χώρας.  Εκείνο που προβλημάτιζε την Τράπεζα της Αγγλίας  ήταν η τρομακτική έκθεση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας από πιθανές  απότομες αποσύρσεις των τοποθετημένων ξένων κεφαλαίων στη χώρα λόγω της υποτίμησης της στερλίνας. Αν συνέβαινε αυτό αυτομάτως σειρά από τράπεζες κυρίως οι επενδυτικές θα βρίσκονταν στο χείλος της καταστροφής. Συγχρόνως το αγγλικό χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν παγιδευμένο λόγω της μεγάλης έκθεσής του στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και των μεγάλων πιέσεων που δέχονταν από την παγκόσμια κοινότητα να μην επιχειρήσουν να αποσύρουν τα κεφάλαια τους από την Γερμανία λόγω της απειλής για παγκόσμια καταστροφή.  Παράλληλα νέα προβλήματα είχαν προκύψει  από σειρά προβληματικών  επιχειρήσεων κυρίως  υφαντουργικές , οι οποίες λόγω της ύφεσης αδυνατούσαν να ικανοποιήσουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους. Η εγκατάλειψη του χρυσού κανόνα από τη στερλίνα οφείλεται πρωταρχικά στις ανησυχίες για τη σταθερότητα του αγγλικού χρηματοπιστωτικού συστήματος.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ     01.09.2012.