Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2012

Μικρή αναφορά στην ιστορία των βασικών πολιτικών μεταβολών σε χώρες που εξαναγκάσθηκαν σε στάση πληρωμών

του Κώστα Μελά.

Σε μια πλευρά του ελληνικού πολιτικού φάσματος  υπάρχει βαθειά ριζωμένη η εντύπωση πως με την κήρυξη παύσης πληρωμών εκ μέρους της Ελλάδας ,θα επέλθουν βασικές πολιτικές μεταβολές στο υπάρχον πολιτικό σκηνικό , κάτι που θα βοηθήσει τη συγκεκριμένη πλευρά να αποκτήσει πολιτική δύναμη (μέσω εκλογών) και να  καθοδηγήσει τα γεγονότα σύμφωνα με τα πολιτικά  και ιδεολογικά της  πιστεύω.  Δεν αναφέρομαι  βεβαίως καθόλου σε εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους ότι μέσω κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών θα μπορέσουν να  επιβάλλουν την εξουσία ,απόλυτων ιστορικά αλλά πολιτικά , μειοψηφιών.  Στη σημερινή ρευστή κατάσταση διάφορες πολιτικές δυνάμεις   φαντασιώνονται πολλά.  Βεβαίως η φαντασίωση διαρκεί μέχρι την αποκάλυψη της ωμής και σκληρής πραγματικότητας. Στην πολιτική και κοινωνική ιστορία λόγω ελλείψεως πειραμάτων ceteris paribus, απλά μελετούμε το τι έχει συμβεί , σχετικά πάντα με τις πολιτικές μεταβολές που προκάλεσε μια κήρυξη στάσης πληρωμών , σε περιπτώσεις άλλων χωρών τα τελευταία περίπου 30 χρόνια. Δυστυχώς για την Ελλάδα δεν έχουν υπάρξει στάσεις πληρωμών σε χώρες που θα μπορούσε να ειπωθεί ότι προσομοιάζουν ως προς τα βασικά χαρακτηριστικά τους  (πολιτικά , κοινωνικά, οικονομικά, ιστορικά, πολιτιστικά και γεωπολιτικά)  με τα αντίστοιχα ελληνικά. Ίσως μόνο η Αργεντινή ως προς τα κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει μια «αρκετά έως πολύ μακρινή» σχέση , συνάφεια να πούμε . Εν πάση περιπτώσει δεν υπάρχει κάτι άλλο που θα μπορούσε να μα ς βοηθήσει. Όλες οι υπόλοιπες περιπτώσεις αφορούν σε χώρες , κυρίως της Λατινικής Αμερικής , που καμία σχέση δεν έχουν με την ελληνική περίπτωση[1] .
Το πρώτο συμπέρασμα που συνάγεται για τις τάσεις πολιτικών μεταβολών που συνδέονται με την κήρυξη στάσης πληρωμών[2] από τη μελέτη των συγκεκριμένων ιστορικών περιπτώσεων είναι  :
Η επερχόμενη μετά  βεβαιότητας  πολιτική αστάθεια , δεν οδήγησε σε σημαντικές  αλλαγές των κύριων και βασικών χαρακτηριστικών του υπάρχοντος πολιτικού αλλά και κομματικού συστήματος. Η πλέον συνήθης περίπτωση ήταν η δικομματική εναλλαγή στην εξουσία , μάλιστα σε μεσομακροπρόθεσμη περίοδο αυτό επιβεβαιώνεται πλήρως.
Στην Αργεντινή παρά τις έντονες αντιδράσεις των μικροαστικών στρωμάτων δεν είχαμε σε ριζικές ανατροπές στο πολιτικό και κομματικό σύστημα της χώρας. Είναι ενδεικτικό ότι σε ολόκληρη τη διάρκεια της κρίσης και μέχρι και σήμερα , στην εξουσία εναλλάχθηκαν οι ίδιες βασικές πολιτικές δυνάμεις (Περονιστές και Ριζοσπάστες) που βεβαίως υπήρχαν στο πολιτικό προσκήνιο και προηγουμένως . Η βαθύτατη απονομιμοποίηση του πολιτικού κόσμου δεν οδήγησε σε σοβαρές αναδιατάξεις των πολιτικών δυνάμεων , ούτε σε σημαντική άνοδο των δυνάμεων της Αριστεράς. Το μόνο  που επήλθε ήταν η σημαντική ανανέωση του πολιτικού προσωπικού της χώρας , πάντα όμως στο πλαίσιο των παραδοσιακών δυνάμεων ,δεδομένου ότι πολλοί πολιτικοί χρεώθηκαν την κατάρρευση της χώρας , την οικονομική κρίση και την διαφθορά και την διαπλοκή. Παράλληλα ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο ήταν η αποδυνάμωση της εσωτερικής δημοκρατίας , όση υπήρχε, στα κόμματα και η ενίσχυση του προσωποκεντρικού χαρακτήρα της πολιτικής  στις υπάρχουσες βασικές πολιτικές δυνάμεις.[3]   Πάνω απ’ όλα, εκείνο που ξαφνιάζει είναι η ανθεκτικότητα του πολιτικού συστήματος και της πολιτικής τάξης σε πείσμα της βαθύτατης απονομιμοποίησής τους, καθώς και η απομόνωση και η ήττα των πολιτικών άκρων σε πείσμα της βαθύτατης κρίσης.
Οι δημοσκοπήσεις της εποχής έδειχναν πως το σύνθημα «Que se vayan todos, que no quede ni uno solo: Να φύγουν όλοι, να μη μείνει ούτε ένας!» εξέφραζε το 70% του πληθυσμού. Τελικά όμως ο κόσμος αυτός ψήφισε τους ίδιους πολιτικούς στις εκλογές του 2003, αναβαπτίζοντάς τους μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες. Η μεσαία τάξη εγκατέλειψε τους δρόμους με την ίδια ταχύτητα με την οποία είχε βγει σ’ αυτούς, και οι διαδηλώσεις εκφυλίστηκαν.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα που συνάγεται από την μελέτη των χωρών που κήρυξαν στάση πληρωμών είναι ότι: η στάση πληρωμών δεν συνεπάγεται αυτόματα και υπέρβαση της οικονομικής κρίσης και κρίσης χρέους μιας χώρας. Στις χώρες  αυτές η παύση πληρωμών και η οικονομική κρίση συνοδεύτηκε κατά κανόνα από παρατεταμένη πολιτική και κοινωνική κρίση . Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κήρυξη παύσης πληρωμών μάλλον αποσταθεροποιεί την οικονομική και πολιτική κατάσταση μια ςχώρας για μακρύ χρονικό διάστημα παρά επιλύει , και μάλιστα αυτομάτως, το πρόβλημα της κρίσης χρέους.  
Έχουν καμία σημασία αυτά τα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν σε μια μακρινή ήπειρο για όσα συμβαίνουν  σήμερα στην Ελλάδα ; Το πιο πιθανό είναι να έχουν κάποια σημασία. Όμως μεγαλύτερη σημασία έχει η μελέτη των στάσεων πληρωμών στις οποίες που εξαναγκάσθηκαν οι ελληνικές κυβερνήσεις στην ιστορία ύπαρξης του ελληνικού κράτους[4].   

Κώστας  Μελάς  12.02.2012


[1] Οι χώρες είναι: Περού 1980 και 1984,Τζαμάϊκα 1981 και 1987, Κόστα Ρίκα 1981 και 1983, Άγιος Δομίνικος 1982, Ισημερινός 1983 και 1999, Τρινιντάτ 1986, Ουρουγουάη 1987, 1990,2003, Βενεζουέλα 1983,1990,1995, Μολδαβία 1998, Ουκρανία 1998, Βολιβία 1989, Γουατεμάλα 1989,Αργεντινή 2001, Παραγουάη 2003
[2] Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τις 21 κυβερνήσεις που προέβησαν σε στάση πληρωμών τα τελευταία 30 χρόνια  , οι εννέα ανήκουν στον χώρο της Κεντροδεξιάς (εθνικιστικής κυρίως κατεύθυνσης) , οι πέντε ανήκουν στον χώρο του Κέντρου και οι έξι στον ευρύτερο χώρο της Κεντροδεξιάς. Υποστηρίχτηκαν μετά μανίας από τις υπάρχουσες αριστερές και αριστερίστικες δυνάμεις. Επίσης θα πρέπει να ειπωθεί ότι δεν είναι σωστό να λέγεται ότι «προέβησαν» σε στάση πληρωμών . Το σωστό είναι εξαναγκάστηκαν σε στάση πληρωμών λόγω αδυναμίας ύπαρξης των αναγκαίων μέσων για τη συνέχιση εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών τους.
[3] Τα δύο βασικά κυβερνητικά κόμματα της Αργεντινής είναι (και ήταν) το Partido  Justicalista (PJ) , δηλαδή το παλιό περονικό κόμμα και το Civica Radical (UCR) . Στις εκλογές του  1999 τις εκλογές κέρδισε  ένας συνασπισμός κομμάτων με την ονομασία ,Alliance for Work, Justice and Education  με την συμμετοχή του UCR και του FREPASO (κεντροαριστερά) αλλά σχημάτισε κυβέρνηση και  με τους περονιστές. Στις εκλογές του 2001 κέρδισε το περονικό κόμμα (μετά τη στάση πληρωμών).
[4] Δες: Κ. Μελάς, Γενική Επισκόπηση Δανεισμού και Δημοσίου Χρέους της Ελλάδος (1824-2010), ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ, Τεύχος 2, Καλοκαίρι 2011 καθώς και  www.kostasmelas.gr 01.06.2011.