Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018

ΗΠΑ-ΚΙΝΑ Η νέα φάση της σύγκρουσης. Μέρος 2ο


του Νίκου Μπινιάρη

Είχα προγραμματίσει για το δεύτερο μέρος της ανάλυσης για την Κίνα και των σχέσεών της με τις ΗΠΑ να αναφερθώ στην ιστορία της Kίνας και τις δομές του πολιτισμού της.  Δυστυχώς η επικαιρότητα των σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ βρίσκεται συνεχώς στο προσκήνιο. Οι δύο χώρες φαίνεται να βρίσκονται σε μια τροχιά σύγκρουσης χωρίς ανακωχή.
Την 1η Δεκεμβρίου συνελήφθει  στο Βανκούβερ του Καναδά, ενώ βρισκόταν in transit στο αεροδρόμιο, η Πρόεδρος των οικονομικών Υπηρεσιών της κινεζικής εταιρίας επικοινωνιών και τηλεφωνίας Huawei, Meng Wanchou. Η κυρία Wanchou, κόρη του ιδρυτού της εταιρίας, συνελήφθει κατόπιν εντάλματος των ΗΠΑ για κακουργηματικές πράξεις επειδή μια από τις θυγατρικές της εταιρείες πούλησε τηλέφωνα στο Ιράν το οποίο βρίσκεται εγκλωβισμένο από αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις. Η κυρία Wanchou πήγαινε στο Μεξικό και οι αρχές του Καναδά εκτέλεσαν το ένταλμα του Γενικού Εισαγγελέα της Νέας Υόρκης για παραβίαση των κυρώσεων του 2010 προς το Ιράν πριν υπογραφεί η συμφωνία της χώρας αυτής με τους επτά το 2015. Από τη συμφωνία αυτή απεχώρησαν οι ΗΠΑ το 2018 μονομερώς δίχως κανένα ίχνος παραβίασης από το Ιράν. Η συμφωνία, που υπεγράφει από τον Πρόεδρο Ομπάμα είχε σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων στόχος ο οποίος επετεύχθη. Η συμφωνία όμως επέσυρε τη μήνιν του Ισραήλ το οποίο επιζητά με κάθε τρόπο την αλλαγή του καθεστώτος της Τεχεράνης ή την αποδυνάμωση αυτού του κράτους το οποίο έχει απομείνει το μόνο οργανωμένο κράτος της Μ. Ανατολής που αντιτίθεται στο Ισραήλ. 
Η σύλληψη της κυρίας Wanchou είναι νομικά άκυρη γιατί μόνο ο ΟΗΕ μπορεί να επιβάλλει νομικά δεσμευτικές κυρώσεις διεθνώς. Οι μονομερείς κυρώσεις των ΗΠΑ έχουν ισχύ μόνο εντός των ΗΠΑ. Βέβαια οι ΗΠΑ ακολουθώντας μια πολιτική εκβιασμών και «αν δεν είσαι μαζί μας είσαι εναντίον μας» έχουν υποχρεώσει του συμμάχους των να ακολουθούν τις αποφάσεις τους δίχως να υπολογίζουν τις νομικές επιπτώσεις των πράξεών τους. Για το πόσο έωλες είναι νομικά οι πράξεις των ΗΠΑ υπάρχει η μαρτυρία του ίδιου του Προέδρου Τραμπ ο οποίος σε συνέντευξη στο Reuters είπε: «Εάν νομίζω ότι είναι καλό, για ότι θα είναι με βεβαιότητα η μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έγινε ποτέ (ΗΠΑ- Κίνα),  η οποία είναι πολύ σημαντική, και που είναι καλό για την εθνική ασφάλεια, και βέβαια θα παρέμβω (στην υπόθεση Wanchou) εάν σκεφτώ πως είναι αναγκαίο». Με απλά λόγια ο Τραμπ φαίνεται να χρησιμοποιεί μια τόσο σημαντική προσωπικότητα ως όμηρο για να κλείσει την εμπορική συμφωνία που θέλει με την Κίνα. Αυτό και μόνο ανατρέπει την αρχή του δικαίου χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις, βαρύτατο ολίσθημα των ΗΠΑ για τις μελλοντικές σχέσεις τους με τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Την ίδια στιγμή ο Καναδάς «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενος», εκτέλεσε το ένταλμα και όπως θα δούμε πιο κάτω βρέθηκε στο μέσον μιας αντιπαράθεσης η οποία πιθανόν να του στοιχίζει πολύ ακριβά.    
ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΙΑΚΥΒΕΎΕΤΑΙ
Η εταιρία Huawei, όπως και η εταιρία ZTE που ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο μου, κατασκευάζει τηλεπικοινωνιακό υλικό. Επιπροσθέτως είναι πρωτοπόρος στο τομέα της τεχνολογίας 5G ασύρματου διαδικτύου. Έχει ετήσιο τζίρο 100 δις δολάρια και δαπανά 14 δις δολάρια για έρευνα σε συνεργασία και με Αμερικανικές και άλλες εταιρίες. Η προσπάθεια της εταιρίας είναι να καταστεί κυρίαρχος στις εφαρμογές ασύρματου διαδικτύου πράγμα που για τις ΗΠΑ αποτελεί σοβαρή απειλή στην άμυνα της Αμερικής. Ο λόγος είναι πως η Huawei είναι ύποπτη για κλοπές λογισμικού και αντιγραφές πατεντών όπως και για κρατική  επιδότηση η οποία την καθιστά άκρως ανταγωνιστική στο διεθνή ανταγωνισμό και βέβαια ελεγχόμενη από τις κινεζικές κρατικές υπηρεσίες. Η σκέψη πως η Huawei, δηλαδή η Κίνα, θα μπορεί να υποκλέπτει μέσω των συστημάτων της τις συνομιλίες στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ σε χώρες  που θα έχουν εγκαταστήσει τα συστήματα της εταιρίας αυτής θέτει το όλο ζήτημα της ασφάλειας του διαδικτύου σε αμφιβολία. Οι κινέζοι δε μέσω των εγκαταστάσεων αυτών θα μπορούν να εξαπολύσουν επιθέσεις στον κυβερνοχώρο ανά πάσα στιγμή.   

ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ.
Η Μαοϊκή Κίνα επενέβη στρατιωτικά στον πόλεμο της Κορέας κατά των Αμερικανών. Για τον Μάο οι ΗΠΑ ήταν «χάρτινη τίγρης» Με το άνοιγμα του Νίξον μετά από την ένταση στις Σοβιετο-Κινεζικές σχέσεις οι τόνοι έπεσαν και μετά από την πτώση των «τεσσάρων της Σαγκάης» οι σχέσεις άλλαξαν. Ο Ντένγκ Ξιάοπινγκ το 1978 αποφασίζει το μεγάλο «άνοιγμα». Η Κίνα πήρε την απόφαση να μπει στη χορεία των μεγάλων και  κατάλαβε πως θα το επετύγχανε μόνο μέσω της οικονομίας. Για τη Δύση αυτό ήταν μια ιστορική ευκαιρία να αναδιοργανωθεί ολόκληρο το παγκόσμιο σύστημα γεωστρατηγικά και ταυτόχρονα οικονομικά. Φτάνοντας στην δεκαετία που τελειώνει σε λίγο η Κίνα έχει πετύχει να γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο. (πολλοί αναλυτές θεωρούν πως η Κίνα είναι ήδη η πρώτη οικονομική δύναμης παγκοσμίως βάσει άλλων μετρήσεων του ΑΕΠ) Η είσοδός της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου  και οι μαζικές επενδύσεις δυτικών εταιρειών στην Κίνα της επέτρεψαν να αποκτήσει πρόσβαση σε τομείς της τεχνολογίας οι οποίοι ανήκαν στον ευαίσθητο τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Οι γραμμές μεταξύ του εμπορικού και του αμυντικού δεν είχαν ποτέ χαραχθεί ξεκάθαρα από τις ίδιες τις ΗΠΑ. Μέσα στην τεράστια οικονομική επέκταση και επενδύσεις στην Κίνα, η χώρα απέκτησε τεχνολογία για την οποία θα έπρεπε να πληρώσει ή να την αποκτήσει μόνη της μετά από χρόνια έρευνας και μεγάλων επενδύσεων.
Πρέπει να θυμηθούμε επίσης πως πριν αποχωρήσει, ο Πρόεδρος Ομπάμα σε ομιλία του στους απόφοιτους αξιωματικούς του Ναυτικού παρουσίασε μια νέα πολιτική: την απόσυρση από την Μ. Ανατολή και την επικέντρωση στην Ασία, δηλαδή στην αντιμετώπιση της ανερχόμενης Κίνας.

Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η Κίνα μετά την προφανή της απόφαση να διεκδικήσει τη θέση της μεγάλης δυνάμεως σε σχέση με τις ΗΠΑ μέσω της οικονομίας της έγινε πολύ προσεκτική και αντιδρά με χαμηλούς τόνους σε κάθε κριτική. Προέβαλε πάντα τη θέση «κερδίζω-κερδίζεις» για όλες τις επενδύσεις της εκτός Κίνας και κρατά τον αμυντικό της προϋπολογισμό σε χαμηλά επίπεδα. Φαίνεται από τα γνωστά νούμερα πως οι αμυντικοί προϋπολογισμοί Κίνας ΗΠΑ είναι περίπου 1-5. Η Κίνα δεν έχει αναπτύξει πυρηνικά όπλα σε μεγάλους αριθμούς ούτε ασχολείται με το θέμα. Η πολιτική αυτή της έχει αποφέρει αρκετά οικονομικά πλεονεκτήματα αλλά όπως διαφαίνεται η πολιτική αυτή δεν μπορεί πια να συνεχιστεί. Η Κινεζική ηγεσία καλείται τώρα να αντιμετωπίσει μια Αμερική η οποία έχει πια καταλάβει πως η πρωτοκαθεδρία της απειλείται σοβαρά αλλά και μία Ευρώπη η οποία για πρώτη φορά πέρασε νομοθεσία για περιορισμό πωλήσεων ευρωπαϊκών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας εκτός Ευρώπης για λόγους ασφαλείας. Για το γενικότερο κλίμα στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας στις 15/12/2018 το Bloomberg σε ένα άρθρο του για τον εμπορικό πόλεμο των δύο χωρών έγραψε: «παρά τις τελευταίες υποχωρήσεις (κατάργηση από Κίνα δασμών για εισαγόμενα αυτοκίνητα από ΗΠΑ και αγορά καλαμποκιού) υπάρχουν αμφιβολίες στην Ουάσινγκτον και στο Πεκίνο για το αν η Κίνα είναι διατεθειμένη να βάλει νερό στα σχέδιά της να φτάσει ή και να ξεπεράσει την βιομηχανική ισχύ των ΗΠΑ τα οποία είναι η βασική αιτία της πρόσφατης αντιπαράθεσης.» Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε πως η Κίνα αγοράζει ημιαγωγούς αξίας 200 δις δολαρίων από τις ΗΠΑ ετησίως. Εξαρτάται λοιπόν απολύτως για την παραγωγή ειδών υψηλής τεχνολογίας από τις ΗΠΑ. Αυτός είναι και ο πιθανός λόγος που θα αντιδράσουν ήπια στις Αμερικανικές πιέσεις. 
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ
1) Μετά τη σύλληψη της Meng Wanchou η Κίνα συνέλαβε διαδοχικά δύο Καναδούς. Ο ένας είναι πρώην διπλωμάτης και ο άλλος εμπορικός διαμεσολαβητής. Ο Καναδός δικαστής στον οποίο οι δικηγόροι της Wanchou έκαναν ένσταση για τη σύλληψη  τελικά την άφησε ελεύθερη με εγγύηση 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Επιπροσθέτως της επέβαλε να παραμείνει υπό αυστηρή επιτήρηση στο σπίτι του συζύγου της στο Βανκούβερ μέχρι της 6 Φεβρουαρίου 2019 όπου και θα ξανασυζητηθεί η υπόθεση. Εάν ο Καναδάς δεν υποκύψει σε Αμερικανικές πιέσεις τότε η υπόθεση μπορεί να τραβήξει στα δικαστήρια για πολλά χρόνια.
2) Η ίδια η εταιρία Huawei έχει αποκλειστεί από αγορές όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και δυσκολεύεται να επιχειρεί στο Ηνωμένο Βασίλειο. Προφανώς οι ΗΠΑ περιμένουν και άλλους συμμάχους να αποκλείσουν τον κινεζικό κολοσσό από τις αγορές του, κυρίως για λόγους εθνικής ασφαλείας, όπως αρέσκεται να λέει ο Τράμπ. Αυτό δεν συνέβη για την Γερμανία ούτε για τις χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Παρόλα αυτά ο Πρόεδρος Τραμπ συνεχίζει να πιέζει τη Γερμανία να αποκλείσει τη Huawei από την αγορά της. Αυτό όμως που θα πλήξει τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας θα είναι η απροθυμία οικονομικών παραγόντων των ΗΠΑ να επισκεφτούν  την Κίνα μια και δεν θα γνωρίζουν αν και αυτοί δεν θα χρησιμοποιηθούν ως όμηροι σε αυτή τη συνεχιζόμενη διένεξη.
3) Η Κίνα, μέχρι στιγμής, έχει δείξει να αντιδρά λελογισμένα και μάλιστα να ικανοποιεί τις απαιτήσεις των ΗΠΑ για μείωση δασμών. Παρ’ όλη την Αμερικανική επιθετικότητα η Κίνα μονομερώς μείωσε τους δασμούς εισαγομένων αυτοκινήτων από τις ΗΠΑ καθώς και αγορά σόγιας και καλαμποκιού. Είναι προφανές πως η προτεραιότητα της Κίνας παραμένει μία: η ανάπτυξη της οικονομίας της, ο στόχος του “made in China 2025”  ένα πρόγραμμα για την ποιοτική αναβάθμιση των κινεζικών προϊόντων αλλά και την τεχνολογική εξίσωση με τις ΗΠΑ
4) Γίνεται ξεκάθαρο και στην Κίνα και σε ολόκληρο τον κόσμο πως οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να καθυστερήσουν την βιομηχανική και τεχνολογική πρωτοπορία της Κίνας. Αυτό δείχνει τις κακές σχέσεις των δύο χωρών και έναν ανταγωνισμό ο οποίος μπορεί να φτάσει στα άκρα, σε μία θερμή σύγκρουση. Κανένας λαός δεν αρέσκεται να πιέζεται τη στιγμή της ανόδου του. Η πολιτική αυτή των ΗΠΑ δείχνει το δρόμο για αντιπαραθέσεις και με άλλες υπό άνοδο χώρες και ήδη είναι εμφανής και απροσχημάτιστη σε σχέση με τη Ρωσία. Ιστορικά το φαινόμενο αυτό έφερνε σαν αποτέλεσμα τον πόλεμο όπως έγινε μεταξύ Αθηνών και Σπάρτης όταν η τελευταία αισθάνθηκε ότι απειλείται από την μετεωρική άνοδο της Αθήνας. Αυτό στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ως «Παγίδα του Θουκυδίδη» και εκατοντάδες άρθρα και βιβλία έχουν γραφεί την τελευταία δεκαετία με θέμα τον ανταγωνισμό ΗΠΑ και Κίνας ο οποίος θα οδηγηθεί σε αυτήν την παγίδα. Ο καθηγητής Allison του Χάρβαρντ έχει γράψει το πιο γνωστό μελέτημα για την Παγίδα του Θουκυδίδη στο οποίο καταλήγει πως δεν είναι νομοτελειακή μια σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας. Στις 6 Δεκεμβρίου όμως η εφημερίδα Παγκόσμιος Χρόνος η οποία απηχεί τις θέσεις του ΚΚΚ, έγραφε: «…Είναι ξεκάθαρο πως οι ΗΠΑ προωθούν τη γραμμή μάχης στην πόρτα μας…. μπορούμε απολύτως να θεωρήσουμε τη σύλληψη της Meng Wanchou ως κήρυξη πολέμου κατά της Κίνας.»
5) Στο πρώτο μέρος της ανάλυσής μου για την Κίνα είχα αναφερθεί στη ζήτημα της Νοτίου Κινεζικής Θάλασσας. Αυτό είναι ένα θερμό σημείο το οποίο μπορεί  να δώσει την αφορμή για μια ένοπλη σύρραξη των δύο δυνάμεων. Μέχρι στιγμής αυτό έχει αποφευχθεί. Η άνοδος όμως της επιθετικότητας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως γίνεται αντιληπτή και από κάθε ένα από τα δύο μέρη μετά από τα γεγονότα που εξελίσσονται όπως περιγράφονται εδώ μπορεί να δράσει καταλυτικά για μια θερμή σύγκρουση. 
6) Η επιβολή οικονομικών κυρώσεων των ΗΠΑ αναγκάζουν Ρωσία και Κίνα να συνεργαστούν στενότερα σε όλους τους τομείς πράγμα το οποίο δυσχεραίνει  την επίλυση προβλημάτων όπως το Συριακό ή της Υεμένης. Αυτές οι οικονομικές πολιτικές αναγκάζουν ακόμα και την ΕΕ να βρει τρόπους να διακινεί πληρωμές εκτός του συστήματος Swift, το οποίο ελέγχεται από τις ΗΠΑ και χρησιμοποιεί το δολάριο.
7) Η διένεξη αυτή εμπορική και γεωστρατηγική περνά συνεχώς από τη μία φάση σε μια άλλη αλλά με συνεχώς αυξανόμενη ένταση. Ένας εμπορικός πόλεμος εκτός ελέγχου θα οδηγούσε σε μια γεωστρατηγική αντιπαλότητα σε ολόκληρο τον πλανήτη διαμέσου αντιπροσώπων, δηλαδή με καθεστώτα εναρμονισμένα με τη μία ή την άλλη πλευρά. Θα περιμένουμε πολλές περιοχές να αποσταθεροποιηθούν όπως η κεντρική Ασία, σημεία της Αφρικής και ίσως και της Λατινικής Αμερικής.
8) Ο Jonas Parello-Pelsner μέλος του Hudson Institute γράφει: «ζυγίζοντας τα πράγματα, οι ΗΠΑ εμφανώς στρέφονται προς ένα ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων στις σχέσεις της με την Κίνα, παρά μια μεγάλη εμπορική συμφωνία. Αυτή η διαμάχη είναι η νέα δομική πραγματικότητα της σχέσης. Αγορές, επιχειρηματίες και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ όλοι μαζί πρέπει να τη λάβουν υπόψιν τους». Ήδη υπάρχει διαίρεση μεταξύ συμμάχων, όπως ανέφερα πιο πάνω και αυτό βάζει μια νέα διάσταση στις σχέσεις των ΗΠΑ με ΕΕ και χώρες της Ασίας με συμφέροντα και στους δύο αντιπάλους. .
8) Στις 18/12/2018 άρχισαν οι εορτασμοί για τα 40 χρόνια του «ανοίγματος» της Κίνας. Ο Πρόεδρος Ξι στο λόγο του είπε. « Παραμένουμε στο μονοπάτι του σοσιαλισμού με Κινεζικά χαρακτηριστικά….. δεν υπάρχει εγχειρίδιο χρυσών κανόνων για να ακολουθήσουμε για μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη στην Κίνα, μια χώρα με πάνω από 5000 χρόνια πολιτισμού και περισσότερου από 1.3 δισεκατομμύρια κατοίκους…. Κανείς δεν είναι σε θέση να υπαγορεύει στον Κινεζικό λαό τι πρέπει ή δεν πρέπει να γίνει…. με αποφασιστικότητα θα μεταρρυθμίσουμε ό,τι πρέπει και μπορεί να μεταρρυθμιστεί, και δεν θα κάνουμε αλλαγές εκεί που δεν πρέπει και δεν μπορεί να γίνει μεταρρύθμιση.» Τα σημεία αυτά τονίζουν επαρκώς μια εθνικιστική στροφή και απευθύνονται στις ΗΠΑ ως απάντηση στα γεγονότα που αναφέρθηκαν σε αυτό το άρθρο.
Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο εξαιρετικά ρευστή και με πολλαπλούς κινδύνους ένας από τους οποίους μπορεί να είναι πολύ κοντά μας, μια παγκόσμια οικονομική ύφεση ( όπως λέει το ΔΝΤ ) με απρόβλεπτες συνέπειες στις γεωστρατηγικές ανισορροπίες που υπάρχουν μεταξύ των μεγάλων. Η λύση, ή έξοδος από την Παγίδα του Θουκυδίδη, είναι μία: η αποδοχή από τις ΗΠΑ της αρχής της πολυπολικότητας στις διεθνείς σχέσεις δηλαδή την αναγνώριση ως νόμιμα τα συμφέροντα Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας και άλλων χωρών με ηγετικό ρόλο στην περιοχή τους. Αυτό το τελευταίο αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα γιατί μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία, το Ισραήλ, η Σ. Αραβία, το Ιράν, η Ινδονησία, το Πακιστάν έχουν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα μεταξύ τους και μεταξύ των Μεγάλων.  Πρέπει κατά κάποιο τρόπο να επιστρέψουμε σε μια συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων όπως το 1815 μετά τους Ναπολεοντίους Πολέμους. Το εγχείρημα όπως δεν είναι εύκολο ούτε οι παράμετροί του μπορούν να ρυθμιστούν από ουτοπικές αρχές. Η συμφωνία του 1815 έγινε μεταξύ Ευρωπαϊκών Δυνάμεων με συγκεκριμένους στόχους.. Τώρα μιλάμε για μια συμφωνία που θα καλύπτει ολόκληρο τον πλανήτη. Δίχως όμως μια τέτοια συμφωνία-μια και ο ΟΗΕ απέτυχε να παίξει το ρόλο του ειρηνοποιού- ο κόσμος θα ζει με μια συνεχή αβεβαιότητα και το φάντασμα ενός πυρηνικού πολέμου ο οποίος έχει αποφευχθεί μέχρι σήμερα λόγω της παρουσίας χιλιάδων πυρηνικών όπλων. Έχουμε εναποθέσει το μέλλον μας στις αποτρεπτικές ιδιότητες του φόβου για έναν πυρηνικό πόλεμο και παραμένουμε σε συνεχή ένταση και κρίσεις, έως  πότε; Ο πλανήτης έχει άλλες προτεραιότητες όπως το περιβάλλον, την πείνα, την εκπαίδευση οι οποίες δεν μπορούν να περιμένουν λύσεις από διαρκώς αντιμαχόμενες υπέρ-δυνάμεις για εμπορικούς ή γεωστρατηγικούς λόγους.   
Νικόλαος Α. Μπινιάρης  Συγγραφέας. 19/12/2018