του Νίκου Μπινιάρη
Η σχέση λογικής, φαντασίας και
ψυχισμού δεν είναι κάτι το μετρήσιμο τουλάχιστον έως σήμερα. Η σχέση ή η
συνάρτηση του ενός από τα άλλα δύο ανθρώπινα χαρακτηριστικά υπήρξε το
αντικείμενο μελέτης από την αρχαιότητα έως σήμερα φιλοσόφων, ψυχολόγων και
ανθρωπολόγων. Το πρόβλημα είναι πως παρόλες τις μελέτες, άτομα, κοινωνίες και
οι ηγέτες τους προσπαθούν να λειτουργήσουν ισορροπώντας τα τρία αυτά στοιχεία
τους με έναν εποικοδομητικό ή τουλάχιστο μη-καταστροφικό τρόπο αλλά τα
τελευταία χρόνια αυτό δεν έχει γίνει εφικτό. Αντίθετα παρατηρούμε, τελείως
εμπειρικά και δίχως ιδιαίτερη προσπάθεια η κάποια μεταπτυχιακή παιδεία πως η
ανθρώπινες υποθέσεις έχουν αρχίσει να βρίσκονται υπό της επήρεια του παραλογισμού,
της μονοδιάστατης αντίληψης του κόσμου και ενός θανάσιμου εναγκαλισμού με τα
απορριπτικά και ψυχωτικά στοιχεία μας.
Δεν χρειάζεται παρά να
διαθέσουμε χρόνο για να μελετήσουμε έστω και επιφανειακά το όσα συμβαίνουν στην
ΕΕ για να αντιληφθούμε πως το ξεχωριστό αυτό μετά-μοντέρνο οικοδόμημα παραπαίει
σαν ένα μεθυσμένο καράβι αλλά δίχως έναν Ριμπό ικανό να μετατρέψει τους
κλυδωνισμούς σε μια συγχορδία λέξεων και αξιών γύρω από την όποια ομορφιά
μπορούσε να καθίσει βλαστημώντας στα γόνατά του. Αυτός που τελείωσε τη ζωή του
πουλώντας όπλα στους Αφρικανούς.
Δεν αποδεχόμαστε καμιά
κληρονομιά είτε ανθρωπιστική είτε απάνθρωπη. Δεν έχουμε την ελάχιστη προδιάθεση
να καλύψουμε τις πράξεις μας ή τις αξιακές μας προκαταλήψεις. έστω και με
«ψευδή συνείδηση» της πνευματικότητας που χαρακτήριζε κάποτε ακόμη και
αυτοκρατορίες. Ακόμα και οι ωφελιμιστικοί υπολογισμοί, λογιστικές αποτιμήσεις
των συμφερόντων κρατών και οικονομιών έχουν αρχίσει να χάνουν την πρωτοκαθεδρία
τους στην ιεραρχία των αξιών μας. Όχι γιατί αντικαταστήσαμε τον ωφελιμισμό με
οποιαδήποτε πνευματική ή ηθική πρόταση αλλά γιατί και αυτός ο ωφελιμισμός έχει
χάσει, μέσα στον συρφετό του συνονθυλεύματος των συμφερόντων μας την άλλοτε
καθαρότητα ακόμη και των πλέον στυγνών μετρήσεων μας.
Η Ευρώπη δεν είναι μια «γριά
ισχνή κυρία», όπως είπε ο Πάπας Φραγκίσκος στο Στρασβούργο. Το μπλέξιμο της
μέσα σε γραφειοκρατικές μηχανορραφίες, αν και θα μπορούσε να δεχτεί κανείς
αυτήν την περιγραφή της ανιαρής συζήτησης που έχει καθηλώσει την ήπειρο των
πάλαι ποτέ ηγεμόνων της ανθρωπότητος σε αβουλία είναι προσχηματικό. Η Ευρώπη
είναι μάλλον μια εταιρεία η οποία παίρνει αποφάσεις δίχως το βάθος του
κοινωνικού-ιστορικού φαντασιακού της. Ευαγγελίζεται τη λιτότητα δίχως πολιτική.
Μπορεί να ξεκινήσει μια Σταυροφορία για την ενσωμάτωση της ανατολικής Ευρώπης
όταν οι Σταυροφόροι δεν ξέρουν έως που μπορούν να στηρίζουν το εθνικό κράτος
από όπου ξεκίνησαν και έως που μπορούν να αντέξουν τους μυκηθμούς της
περιώνυμης Επιτροπής.
Η Ευρώπη, το σπίτι μας, όπως την
έχουμε αποκαλέσει τόσες φορές έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα στο κενό σαν μια
χαριτωμένη νεαρή γυναίκα που προσπαθεί να πλησιάσει τον αγαπημένο της αλλά
αυτός διαλύεται, σχήμα αβέβαιο και φευγαλέο μιας επιθυμίας μάλλον να εξορκίσει
το φόβο του πολέμου παρά από έρωτα, πόθο για δημιουργία.
Δεν έχουμε παρά να διαβάσουμε
τις επικεφαλίδες των ΜΜΕ για να βρεθούμε σε έναν κόσμο ασυνεπή, αντιφατικό και
μάλλον ανόητο. Μετά από πενήντα χρόνια η Αγγλία ανακάλυψε πως έχει πολλούς
μετανάστες από τις Νέες Χώρες της ΕΕ. Είναι όμως η Αγγλία η οποία φωνάζει ακόμα
για να μεγαλώσει η ενιαία αγορά με νέες χώρες. Η Γερμανία επιζητά λιτότητα και
σφιχτή δημοσιονομική πολιτική όταν η ίδια ξεκίνησε τον επεκτατικό δανεισμό
ενσωματώνοντας την Α Γερμανία. Είναι η ίδια η Γερμανία η οποία μη έχοντας ποτέ
ασχοληθεί με θέματα εξωτερικής πολιτικής, αφήνοντας τους Αμερικανούς και ακόμα
και τους ευτράπελους Άγγλο-Γάλλους να κάνουν ό,τι θέλουν, τώρα προσπαθεί να
οικοδομήσει μια εξωτερική πολιτική για τη Ρωσία μετά το φιάσκο της Ουκρανίας.
Και είναι αυτή που θα χρεωθεί και την πτώχευση της Ουκρανίας και τους
εκατομμύρια Ουκρανούς που θα πάρουν το δρόμο για τη μυθική Ευρώπη.
Εδώ σε αυτή την ήπειρο, γη του
Ντε Σαντ, του Μαρξ, του Φρόιντ, του Χίτλερ και του Στάλιν ο Πάπας μιλάει στην
Ευρωπαϊκή Βουλή αλλά η Μέρκελ, ο Ολάντ και ο Κάμερον θα υποδεχτούν σύντομα το
Σύριζα, το Ποντέμος, το Εθνικό Μέτωπο, τον Πέπε Γκρίλο και άλλους οργισμένους
ηγέτες οι οποίοι θα έχουν πολλά να πουν σε όσους έχουν περιπλανηθεί στο
πέλαγος μιας ατέρμονας συνεννόησης η οποία ήταν τόσο ανόητη όσο ήταν
αυτοί που την διαπραγματεύονταν.
Μάταια ο Πάπας υπενθύμισε στο
ακροατήριο του τον πίνακα του Ραφαήλου, τη Σχολή των Αθηνών, με τον Πλάτωνα να
δείχνει τον Ουρανό, τις Ιδέες, το υπερβατικό και τον Αριστοτέλη μπροστά του, τα
εγκόσμια. Ένας συμβολισμός που κάποτε απηχούσε τη διττή στάση της Ευρώπης, το
Χριστιανισμό, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τεχνική.
Και τα δύο προϋποθέτουν έρωτα,
αλλά προφανώς δεν υπάρχει πια το αντικείμενο να εμπνεύσει πόθο. Ίσως όμως να
έχουμε γίνει ψυχωτικοί διαστρέφοντας των έρωτα ως ψυχικό ρίσκο ή ως διαχείριση
της ηδονής.
